Αξιολόγηση διατροφικής παρέμβασης σε εφήβους ηλικίας 13-18 ετών.

Abstract

Η εφηβεία είναι μία μεταβατική περίοδος, η οποία ξεκινάει με την ήβη και φτάνει μέχρι την ενηλικίωση, όπου και ολοκληρώνεται η ανάπτυξη-ωρίμανση του οργανισμού (αρχίζει περίπου στα 10,5 – 11 χρόνια και τελειώνει σταδιακά ανάμεσα στα 18-21 χρόνια). Είναι η δεύτερη φάση μετά τη βρεφική ηλικία, κατά την οποία ο ρυθμός ανάπτυξης είναι τόσο γρήγορος και έντονος. Χαρακτηρίζεται από συγκεκριμένα στάδια, όσον αφορά τη σεξουαλική ωρίμανση του ατόμου, την αύξηση του βάρους και του ύψους του, αλλά και των αλλαγών στη σύσταση σώματός του. Είναι επίσης μία περίοδος νοητικών, συναισθηματικών και κοινωνικών αλλαγών. Οι αλλαγές αυτές αποτελούν μέρος της γενικότερης ωρίμανσης του ατόμου, που δεν συμβαίνουν απότομα, αλλά ο ρυθμός και το εύρος τους, εξαρτάται άμεσα από το κοινωνικό περιβάλλον του εφήβου (Ζαμπέλας 2001). Από τη νεογνική περίοδο ως και την προεφηβεία ακόμα, μεγάλο μέρος της ευθύνης για την υγεία του παιδιού κατέχουν οι γονείς (χωρίς να θεωρούμε τους γονείς απόλυτη παράμετρο). Η αφετηρία της σχέσης διατροφής-υγείας συναντάται στη νεογνική ακόμη περίοδο, με την εφαρμογή του μητρικού θηλασμού. Στην εφηβεία όμως το άτομο αποκτά την ευθύνη και το δικαίωμα αυτοδιαχείρισης, εκτός των άλλων και της διατροφής του με άμεσες ή έμμεσες επιπτώσεις στην υγεία του. Τα τελευταία χρόνια, παρατηρείται σε πολλές χώρες ανάμεσα σε αυτές και στη δική μας, αύξηση των προβλημάτων υγείας που παρουσιάζονται στην παιδική ηλικία, αλλά και στην ενήλικη ζωή και σχετίζονται με τη διατροφή. Εκτός του ότι παρατηρείται μια ολοένα αυξανόμενη τάση παχυσαρκίας στην παιδική και εφηβική ηλικία, (Livingstone et al. 2000, Must et al. 1999, Lissau et al. 2004, American Obesity Association 2005, Nowicka et al. 2008, Mihas et al. 2009), η οποία από μόνη της αποτελεί ισχυρό παράγοντα συσχετιζόμενο με πολλά προβλήματα υγείας (Nowicka et al. 2008), παρατηρείται ταυτόχρονα και αυξημένη συχνότητα εκδήλωσης κάποιων νοσημάτων, όπως καρδιαγγειακά νοσήματα, αυξημένη χοληστερίνη, σακχαρώδης διαβήτης, υπέρταση, διάφορες μορφές καρκίνου και άλλα, που θεωρείται ότι σχετίζονται με αυξημένη κατανάλωση τροφών. Δεν χωράει πλέον αμφιβολία πως η υγιεινή διατροφή παίζει σημαίνοντα ρόλο, τόσο στη σωματική, όσο και στη ψυχική ανάπτυξη (Nowicka et al. 2008). Είναι γεγονός πως η έλλειψη μιας ισορροπημένης διατροφής, θέτει τις βάσεις για μια σειρά νοσημάτων φθοράς (Τσίτσικα 2005, Ernst & Obarzanek 1994). Γνωρίζοντας λοιπόν ότι οι ρίζες διαφόρων νοσημάτων, βρίσκονται στην παιδική ηλικία και στις συμπεριφορές υγείας (κυρίως διατροφή, σωματική άσκηση και κάπνισμα), που όπως αναφέρθηκε, διαμορφώνονται ή υιοθετούνται κατά την περίοδο αυτή (Barker 1993, Dietz 1994, Field, Cook, & Gillman 2005, Freedman et al. 2005), μπορεί κανείς να αντιληφθεί την αναγκαιότητα εφαρμογής προγραμμάτων που να προάγουν συμπεριφορές υγείας από μικρές ηλικίες. Υπάρχει απόλυτη συμφωνία μεταξύ των επιστημόνων για το ότι, σε καθημερινό επίπεδο, η σωστή διατροφική πρόσληψη και φυσική δραστηριότητα είναι ικανές να μειώσουν τους παράγοντες κινδύνου για την εμφάνιση σοβαρών προβλημάτων υγείας, τους πρόωρους θανάτους και τα ποσοστά εμφάνισης της παχυσαρκίας (Dzewaltowski et al. 2002, CDC 2005). Ενώ τα παραπάνω δεδομένα επιβεβαιώνονται συνεχώς στη βιβλιογραφία, η πραγματικότητα φαίνεται να είναι διαφορετική. Νέες έρευνες σε πληθυσμούς παιδιών δείχνουν πως τα ποσοστά υπέρβαρου και παχυσαρκίας αυξάνονται διαρκώς σε όλο τον κόσμο, τα διάφορα συνοδευτικά βιολογικά και ψυχολογικά προβλήματα υγείας αυξάνονται παράλληλα, οι διατροφικές συνήθειες και οι συνήθειες φυσικής δραστηριότητας των παιδιών δεν συμφωνούν με τις συστάσεις των παγκόσμιων οργανισμών και τα περισσότερα παιδιά διαθέτουν τουλάχιστον έναν παράγοντα κινδύνου εμφάνισης καρδιαγγειακών νοσημάτων (Ernst & Obarzanek 1994, Johnson – Down et al. 1997, Resnicow & Robinson 1997, Story 1999, Hipsky & Kirk 2002, Prentice et al. 2004). Μακροχρόνιες έρευνες έχουν δείξει πως παιδιά (και κυρίως έφηβοι), τα οποία είναι υπέρβαρα ή παχύσαρκα έχουν μεγαλύτερες πιθανότητες να εμφανίσουν προβλήματα αυξημένου σωματικού βάρους στην ενήλικη ζωή τους, σε σχέση με τα φυσιολογικού βάρους παιδιά (Whitaker 1994). Η διαμόρφωση λοιπόν υγιεινών διατροφικών συνηθειών στο νεανικό πληθυσμό θα καθορίσει τελικά και την υγεία του ενήλικου πληθυσμού των αμέσως επόμενων χρόνων.