Χημική σύσταση, βιολογικός ρόλος και διατροφικές χρήσεις του φυτού Stevia Rebaudiana Bertoni.

Abstract

Η παρούσα εργασία είχε ως στόχο τη βιβλιογραφική ανασκόπηση των επιστημονικών μελετών που αφορούν τη χρήση και τη σημασία του φυτού Στέβια. Συγκεκριμένα, στόχος ήταν η περιγραφή του φυτού Στέβια, η καταγραφή της χημικής του σύστασης μέσα από πρόσφατα ερευνητικά δεδομένα, η ανασκόπηση των μελετημένων ευεργετικών της επιδράσεων στην υγεία και η αξιολόγηση της δυνατότητας χρήσης της ως ισχυρή γλυκαντική ουσία. Η Στέβια είναι ένας πολυετές θάμνος, ιθαγενής των ορεινών περιοχών της Παραγουάης και της Βραζιλίας με λατινική ονομασία Stevia rebaudiana Bertoni. Ανήκει στην οικογένεια Compositae ή Asteraceae και ο κύριος λόγος που παρουσιάζει ενδιαφέρον είναι οι τερπενικοί γλυκοζίτες που περιέχει το φυτό. Οι κύριες ουσίες που δίδουν την γλυκιά αυτή ιδιότητα είναι η Στεβιοσίδη (Stevioside) και η Ρεμπαουδιοσίδη-Α (Reb-A) που την κάνουν 300 φορές πιο γλυκιά από την σουκρόζη χωρίς όμως καμιά θερμιδική αξία. Καλλιεργείται σε πολλές περιοχές της Ασίας, Αμερικής, Ευρώπης, Καναδά κ.α.. Εκτός όμως από τις γλυκαντικές ιδιότητες του φυτού, η επιστημονική κοινότητα διερευνά τα τελευταία χρόνια και το βιολογικό του ρόλο, ο οποίος οφείλεται σε πληθώρα συστατικών. Το αιθέριο έλαιο της Στέβιας περιέχει ενώσεις όπως α-cadinol, caryophyllene oxide, β-guaiene καθώς και άλλα τερπένια, εστέρες, αλδεΰδες, αλκοόλες, λιπαρά οξέα (παλμιτικό οξύ κλπ.) και άλλες 100 και πλέον ενώσεις. Επίσης περιέχει βιταμίνες (βιταμίνη C, B2, B6, φολικό οξύ κλπ.), φαινολικά συστατικά (πυρογαλλόλη, σαλικιλικό οξύ κ.α.), υδατάνθρακες και αμινοξέα. Η ανασκόπηση της βιβλιογραφίας έδειξε ότι για να μελετηθούν τα συστατικά αυτά, πάρθηκαν εκχυλίσματα από τα φύλλα και τα στελέχη της Στέβιας με τη μέθοδο της υδροηλεκτρικής απόσταξης ή της απόσταξης με ατμό. Στα εκχυλίσματα αυτά αναλύθηκαν και ταυτοποιήθηκαν οι ουσίες με μεθόδους όπως η GC-MS, GLC, RP-HPLC κ.α.. Η ανάλυση αυτών των συστατικών έγινε λόγω της ενδεχόμενης ευεργετικής τους δράσης εντός του οργανισμού. Έχει αποδειχθεί ότι η Στέβια έχει αντιοξειδωτικές, αντιμικροβιακές, αντιμυκητιακές και αντιφλεγμονώδης δράσεις. Έχει δοκιμαστεί ενάντια σε βακτήρια όπως το Escherichia coli, το Pseudomonas aeruginosa, ο Bacillus subtilis κ.α. δίνοντας ικανοποιητικά αποτελέσματα. Γι αυτό η επιστημονική κοινότητα πιστεύει ότι τα συστατικά της Στέβιας είναι πιθανό να χρησιμοποιηθούν σε μερικά χρόνια στην παρασκευή φαρμάκων. Άλλη μια σημαντική ιδιότητα των συστατικών της Στέβιας και έχει αποδειχθεί μέσω πολλών επιστημονικών μελετών είναι ότι μπορεί να μειώσει το οξειδωτικό στρες, που προκαλείται από διάφορες ουσίες, όπως η Στρεπτοζικίνη σε αρουραίους με διαβήτη τύπου 2. Η ουσία αυτή προκαλεί βλάβη στα νεφρά και το ήπαρ και το εκχύλισμα Στέβιας μπορεί ελαφρώς να ανακουφίσει αυτές της συνέπειες του διαβήτη. Επίσης η χορήγηση Στέβιας έδειξε μείωση του σακχάρου στο αίμα και βελτίωση της υπεργλυκαιμίας. Φαίνεται λοιπόν ότι η Στέβια μπορεί να χρησιμοποιηθεί από διαβητικούς ανθρώπους, από άτομα που προσπαθούν να χάσουν βάρος καθώς είναι πλούσια σε αντιοξειδωτικά και δεν περιέχει θερμίδες, ενώ αποδείχθηκε ότι η χρήση της από υπερτασικούς μείωσε την συστολική και διαστολική αρτηριακή πίεση. Μέχρι την πλήρη διερεύνηση των πιθανών ευεργετικών ιδιοτήτων της Στέβιας η χρήση της περιορίζεται στην αξιοποίηση των γλυκαντικών τις ιδιοτήτων. Χρησιμοποιείται σε αναψυκτικά και σε διάφορα άλλα ροφήματα, σε οδοντόκρεμες και καλλυντικά, ως αντικαταστάτη της κοινής ζάχαρης σε γλυκά και στο μαγείρεμα καθώς η σύσταση της παραμένει σταθερή ακόμα και στους 200 οC. Από τη βιβλιογραφική ανασκόπηση προκύπτει ότι η Στέβια αποτελεί ένα ισχυρό γλυκαντικό, χωρίς θερμιδική αξία, με παράλληλη ενδεχόμενη ευεργετική επίδραση στην υγεία. Οι μελέτες τοξικότητας έχουν αποδείξει ότι είναι ένα ασφαλές φυτό για χρήση από ανθρώπους κάθε ηλικίας, τηρώντας πάντα το ασφαλές όριο χρήσης της. Και πάλι όμως απαιτείται περεταίρω έρευνα και θα μπορούσε να δοθεί έμφαση στην προώθηση της καλλιέργειας του φυτού με απώτερο σκοπό τη διεύρυνση της χρήσης του ως γλυκαντικό.

The present study aimed to literature review of scientific studies on the use and importance of the Stevia plant. Specifically, the aim was to describe the Stevia plant, record the chemical composition through recent research data, to review the designs of the beneficial effects on health and the assessment of usability as strong sweetener. Stevia is a perennial shrub, native of the mountainous regions of Paraguay and Brazil with Latin name Stevia rebaudiana Bertoni. It belongs to the family Compositae or Asteraceae and the main reason of interest are its terpene glycosides. The main substances that give the sweet property and make Stevia 300 times sweeter than sucrose without caloric value are stevioside and rebaudioside -A (Reb-A). Stevia is cultivated in many parts of Asia, America, Europe, Canada etc. Apart from its sweetening properties, the scientific community is exploring in recent years the biological role of Stevia, which is the result of a variety of ingredients. The essential oil of Stevia contains compounds such as a-cadinol, caryophyllene oxide, b -guaiene and other terpenes, esters, aldehydes, alcohols, fatty acids (palmitic acid etc) and more than 100 compounds in total. It also contains vitamins (vitamin C, B2, B6, folic acid, etc), phenolic compounds (pyrogallol, salicylic acid etc), carbohydrates and amino acids. The literature review showed that the study of these components was performed by taking extracts from the leaves and stems of Stevia and using the methods of hydro-distillation or steam-distillation. The extracts were analyzed and identified substances by methods such as GC-MS, GLC, RP-HPLC etc. It has been shown that Stevia has antioxidant, antimicrobial, antifungal and anti-inflammatory actions. Tested on bacteria such as Escherichia coli, Pseudomonas aeruginosa, Bacillus subtilis etc Stevia showed satisfactory results. Strong evidence support the reason that scientific community believes that the constituents of Stevia is likely to be used in a few years in the drug manufacture. Another important property of the components of Stevia that proven by many scientific studies is its ability to reduce oxidative stress caused by various substances such as streptozikini in rats with type 2 diabetes. This substance causes damage to the kidneys and liver and Stevia extract can slightly relieve these consequences of diabetes. Also, the administration of Stevia showed a reduction of blood glucose and improving of hyperglycemia. It seems that Stevia could be used by diabetic people, by people trying to lose weight as it is rich in antioxidants and contains no calories and it has proved that could reduce systolic and diastolic blood pressure in hypertensive people. To fully exploit the potential beneficial properties of stevia use is limited to the use of sweeteners properties. It is used in soft drinks and various other drinks, to toothpaste and cosmetics, as a replacement of the common sugar in desserts and cooking since the establishment remains stable even at 200 oC . The literature review showed that Stevia is a strong sweetener, with no calories and with potential beneficial effect on human health. Toxicity studies have proven that Stevia is safe t for use by people of any age, without interfering with the safe limit its use. However, further investigation is required in order to study extensively all the interesting properties of Stevia. The studies could be focused on promoting the cultivation of the plant with the aim to extend its use as a sweetener with parallel positive effects for health.