Οργανωσιακά και επιχειρησιακά μοντέλα ηλεκτρονικής υγείας: Έρευνα πεδίου για βέλτιστες πρακτικές.

Abstract

Το διαδίκτυο έχει αλλάξει δραματικά τα πράγματα για όλους τους εμπλεκόμενους. Η ικανότητα των καταναλωτών να βρουν και να αγοράσουν προϊόντα, υπηρεσίες ή πληροφορίες σε απευθείας σύνδεση και η ικανότητα των επιχειρήσεων να χρησιμοποιήσουν το διαδίκτυο για την ανακάλυψη νέων επιχειρηματικών εταίρων ή παροχή νέων υπηρεσιών έχει αλλάξει σημαντικά ολόκληρες βιομηχανίες και τα επιχειρηματικά μοντέλα εταιρειών σε όλο τον κόσμο. Η έννοια του επιχειρηματικού μοντέλου ήταν και, ίσως, παραμένει η πιο πολυσυζητημένη και λιγότερο κατανοητή πτυχή της εποχής του Διαδικτύου. Η ιδέα ότι οι επιχειρήσεις επιτυγχάνουν εάν καταφέρουν να δημιουργήσουν αξία είναι κοινώς κατανόηση. Αυτό που είναι νέο, όμως, είναι το «πώς καινοτόμα επιχειρηματικά μοντέλα καταφέρνουν να δημιουργήσουν αξία»; Νέες μορφές επιχειρηματικών μοντέλων αναδύονται από την υπάρχουσα σχετική βιβλιογραφία, περιγράφοντας νέες προσεγγίσεις που ορισμένες εταιρείες έχουν ήδη σήμερα εφαρμόσει. Στο μεταλλασσόμενο ψηφιακό περιβάλλον της νέας οικονομίας, οι οργανισμοί που δραστηριοποιούνται στο χώρο του ηλεκτρονικού επιχειρείν (e-business) βρίσκονται αναπόφευκτα αντιμέτωποι με νέα δεδομένα όπως η κυριαρχία της γνώσης, της καινοτομίας, της διαδικτύωσης, της αμεσότητας μέσω της εξάλειψης χωρο-χρονικών διαφορών, και της παγκοσμιοποίησης. Στον τομέα της υγείας, η πληροφορία διαδραματίζει καίριο ρόλο στην παροχή υπηρεσιών υγειονομικής περίθαλψης. Πάροχοι όπως τα νοσοκομεία και οι γιατροί δημιουργούν και επεξεργάζονται μεγάλο όγκο πληροφοριών. Σαν αποτέλεσμα οι τεχνολογίες πληροφοριών και επικοινωνιών (ΤΠΕ) μπορούν να διαδραματίσουν σημαντικό ρόλο στη συνολική διαχείριση των δεδομένων αυτών από την άποψη της δυνητικής αύξησης της αποδοτικότητας της εργασίας, την εξοικονόμηση χρημάτων, την ποιότητα της περίθαλψης και της ασφάλειας των ασθενών. Επιπλέον, η χρήση της τεχνολογίας μπορεί να διαδραματίσει κεντρικό ρόλο στην κίνηση προς την ασθενοκεντρική φροντίδα, μια προσέγγιση με στόχο την οικοδόμηση μιας θεραπευτικής αγωγής ή πλάνου φροντίδας προσαρμοσμένη στον κάθε ασθενή ξεχωριστά, με ένα μεγάλο μέρος από αυτή τη φροντίδα να παραδίδεται έξω από το παραδοσιακό περιβάλλον του νοσοκομείου μέσω υπηρεσιών ηλεκτρονικής υγείας . Είναι επίσης φανερό, από σειρά δημοσιευμένων μελετών, ότι οι υπηρεσίες ηλεκτρονικής υγείας παράγουν αξία και διασφαλίζουν τη βιωσιμότητα τους, όταν λαμβάνονται υπόψη οι κοινωνικο-τεχνικές και οργανωτικής φύσης διαστάσεις στην παροχή υπηρεσιών ηλεκτρονικής υγείας. Σαν αποτέλεσμα όλο και περισσότερο οι εξελίξεις στις τεχνολογίες πληροφορικής και επικοινωνιών και τα επιχειρησιακά δεδομένα, ωθούν τους οργανισμούς στην επιλογή κατάλληλων ηλεκτρονικών επιχειρηματικών μοντέλων (e-business models). Βέβαια, η ανάπτυξη ή υιοθέτηση κάποιου ηλεκτρονικού επιχειρηματικού μοντέλου, που θα συμβάλει στην αποτελεσματικότερη παρουσία του οργανισμού στην αγορά, αναδεικνύεται σε κάθε άλλο παρά εύκολο εγχείρημα. Στον τομέα της Υγείας, το διαδίκτυο λειτουργεί ως μια καινοτόμο πηγή για την παροχή ιατρικής περίθαλψης και υπηρεσιών. Οι υπηρεσίες της από απόσταση ιατρικής διάγνωσης, οι συστάσεις για κατάλληλη θεραπεία, η αδιάλειπτη παροχή παρακολούθησης και φροντίδας, ή απλά μία δεύτερη γνώμη από ειδικό ή εξουσιοδοτημένο φορέα παροχής υγείας εμπίπτουν στην κατηγορία αυτή. Οι υπηρεσίες αυτές μπορούν θεωρητικά να παρέχονται από έναν ιατρό, μία νοσοκόμα, έναν ψυχολόγο, έναν κοινωνικό λειτουργό, ή άλλους θεραπευτές. Επί του παρόντος, τέτοιες διαδικτυακές υπηρεσίες φαίνεται να προέρχονται από λίγους ιατρούς που έχουν δημιουργήσει ιατρικές πρακτικές στο διαδίκτυο. Σαν αποτέλεσμα, η επιχειρηματικά επιτυχής αξιοποίηση υπηρεσιών ηλεκτρονικής υγείας υστερεί και συχνά πολλές προσπάθειες καταλήγουν ως «επιτυχημένες πιλοτικές δράσεις». Ως εκ τούτου, το ζήτημα του «ποιες είναι οι μελλοντικές τάσεις και οι αναδυόμενες καινοτομίες σε σχέση με τα επιχειρηματικά μοντέλα παροχής διαδικτυακών υπηρεσιών ηλεκτρονικής υγείας» είναι μια προφανής ερώτηση που χρήζει διερεύνησης. Η πτυχιακή αυτή εργασία εστιάζει στην διερεύνηση αυτού και άλλων συναφών ερωτημάτων, σε μια προσπάθεια να εντοπιστούν τα επιχειρηματικά μοντέλα και οι παράγοντες που επηρεάζουν την επιτυχία ή την αποτυχία της εφαρμογής και εμπορικής εκμετάλλευσης υπηρεσιών ηλεκτρονικής υγείας. Για την διερεύνηση των ερωτημάτων αυτών θα χρησιμοποιήσουμε την μεθοδολογία της «μελέτης περιπτώσεων» (case study), στοχεύοντας – μέσω της μελέτης και της σε βάθος ανάλυσης συγκεκριμένων περιπτώσεων επιτυχίας αλλά και αποτυχίας - να οδηγηθούμε σε γενικά συμπεράσματα για τις μελλοντικές τάσεις και τις πιθανές καινοτομίες σε επίπεδο επιχειρηματικού μοντέλου που, με μεγαλύτερη πιθανότητα, οδηγούν σε επιτυχία.

The internet has changed things dramatically for everyone involved. The ability of consumers to find and buy products, services or information online and the ability of businesses to use global connectivity, and reach new business partners or deliver new services has significantly altered entire industries and company business models around the world. The notion of business model has been and, perhaps, is the most discussed and least understood aspect of the Internet era. The idea that companies succeed by creating value is a common understanding. What is new, however, is how innovative business models are delivering value; new forms of business models are reaching out of the existing business model literature and suggesting new innovative approaches that some companies have already taken today. In the domain of healthcare, information plays a key role in the provision of healthcare or health and wellness management services. Providers, such as hospitals and doctors, generate and process information as they attend to patients. Information and communication technologies (ICTs) can play a significant role in the overall management of this data in terms of potential gains in efficiency, financial savings, quality of care and patient safety. In addition, this use of technology can play a pivotal role in the move towards patient-centric care, aiming at building a treatment regime tailored to the individual patient, with much of this delivered outside the traditional hospital context through e-health services. It is also evident from a number of studies that eHealth services produce value and achieve sustainability when they explicitly take into account socio-technical, cultural and organisational considerations and the interests of their potential adopters (e.g. patients, physicians, the pharmaceutical industry and hospital administrators). Business modeling is seen as a solution to bring (technological) innovations to successful deployment and several determinants have been identified that were responsible for this success. This consensus is essential, since it allows the notion of business model to be differentiated from strategy. Business model allows the strategist to consider and reflect on how activities of an organisation work to execute a specific strategy. Therefore, if the strategy refers to the main activities of a firm, then the business model framework helps to create a consistent logical picture of how all of the firm’s stakeholders and actors interact to form a strategy. Still, e-health services and telehealth services are lagging behind and often end as “successful pilots”. As a result, the question of “what are the future trends and emerging internet business model innovations in the e-health industry” is a natural question to ask . This thesis explores this and related questions, in an attempt to identify the business model related factors that influence success or failure of eHealth service deployment. We employ a case-study approach. Hence, by assessing lessons from numerous ventures and taking an in-depth look we seek to reach general conclusions about future trends and potential business model innovations.