Πολιτισμός και φοροδιαφυγή.

Abstract

Σκοπός της παρούσας έρευνας είναι η διερεύνηση της σχέσης του πολιτισμού και της φοροδιαφυγής. Πιο συγκεκριμένα, παρουσιάζουμε, συζητάμε και αναλύουμε τις επιδράσεις α) του πολιτισμού και των θεσμών που λειτουργούν στα πλαίσιά του και τον διαιωνίζουν, β) της κουλτούρας, και ειδικότερα της φορολογικής κουλτούρας (ή φορολογικής συνείδησης ή φορολογικής ηθικής), και γ) της Παιδείας, του μορφωτικού επιπέδου, και ειδικότερα της φορολογικής γνώσης, στη φορολογική συμμόρφωση και κατ’ επέκταση στη φοροδιαφυγή. Το εργαλείο ανάλυσης είναι η βιβλιογραφική επισκόπηση. Αρχικά, αναλύουμε τις έννοιες του πολιτισμού, της κουλτούρας, της Παιδείας, της εκπαίδευσης και των θεσμών, προβαίνοντας σε σαφή διάκριση μεταξύ τους, και παρουσιάζουμε το αντίστοιχο θεωρητικό υπόβαθρο. Στη συνέχεια, μετά από την ανάπτυξη βασικών θεωριών περί φορολογίας, παρουσιάζουμε και αναλύουμε εκτενώς τις έννοιες και τις αιτιώδεις σχέσεις που αφορούν στο φαινόμενο της φοροδιαφυγής (έννοια της φοροδιαφυγής και διάκρισή της από έννοιες, όπως η φοροαποφυγή, η παραοικονομία, κ.λπ., μορφές και μέθοδοι, θεωρητικό υπόβαθρο, προσδιοριστικοί παράγοντες και αίτια, συνέπειες και τρόποι αντιμετώπισης). Τέλος, εστιάζουμε στην εξεταζόμενη σχέση, την οποία δεν προσεγγίζουμε ποσοτικά, παρά μόνο ποιοτικά. Σύμφωνα με τα συμπεράσματα της έρευνας, μεταξύ των σημαντικότερων προσδιοριστικών παραγόντων του φαινομένου της φοροδιαφυγής συγκαταλέγονται και η Παιδεία, ο πολιτισμός και η κουλτούρα. Ειδικότερα, καταλυτικής σημασίας για το εν λόγω φαινό μενο κρίνονται οι επιδράσεις των θεσμών που διαμορφώνονται στα πλαίσια του πολιτισμού, της φορολογικής κουλτούρας (ή φορολογικής συνείδησης ή φορολογικής ηθικής), καθώς και του επιπέδου εκπαίδευσης και ιδιαίτερα του επιπέδου της φορολογικής γνώσης. Τα αποτελέσματα αυτής της εκτενούς βιβλιογραφικής επισκόπησης θα αποτελέσουν χρήσιμη πηγή πληροφοριών για τους ασκούντες πολιτική, καθώς θα τους βοηθήσουν να αντιληφθούν αφενός την καθοριστική σημασία της Παιδείας, του πολιτισμού, των θεσμών, της κουλτούρας και της εκπαίδευσης στο πολυδιάστατο φαινόμενο της φοροδιαφυγής, προκειμένου να φροντίσουν να καλλιεργούν (“cultivate”) τον πολιτισμό, ο οποίος θα λειτουργήσει τόσο προληπτικά, όσο και θεραπευτικά για το εν λόγω φαινόμενο, και αφετέρου την ιεραρχία της κατά κεφαλήν κουλτούρας έναντι του κατά κεφαλήν εισοδήματος, καθώς και των ιδεολογιών ή της ηθικής στη φοροδιαφυγή.

The purpose of this research is to investigate the relationship between culture and tax evasion. More specifically, we present, discuss and analyze the impact of a) civilization and institutions operating in the contexts of i t and perpetuating it, b) culture, and especially tax culture (or tax consciousness or tax morale or ethics), c) Pedia ("Παιδεία", the original Hellenic term), educational level, and particularly tax knowledge, on tax compliance, and thus on tax evasion. The tool of the analysis is literature review. First, we analyze the concepts of civilization, culture, Pedia, education and institutions, making a clear distinction between them, and introduce the relevant theoretical background. Next, based on mentioned theories of taxation, we present and analyze extensively the concepts and causal relationships related to the phenomenon of tax evasion (concept of tax evasion and its distinction from concepts, such as tax avoidance, underground economy, etc., forms and methods, theoretical background, determinants and causes, consequences and responses). Finally, we focus on the relationship in question, which is not approached quantitatively, but only qualitatively. According to the findings of the research, Pedia, civilization and culture are included among the major determinants of the phenomenon of tax evasion. In particular, the impact of institutions, which are formed in the contexts of civilization, tax culture (or tax consciousness or tax morale) or ethics, and level of education, and especially level of tax knowledge, is considered of catalytic significance for this phenomenon. The results of this extensive literature review should be a useful source of information for policy makers, as long as they realize the crucial role of culture in the multidimensional phenomenon of tax evasion, in order to manage to cultivate culture, which will operate both preventively and curatively for the phenomenon in question, as well as the hierarchy of per capita culture against per capita income, ideologies or morale, on tax evasion.