Κοινωνική εργασία με παιδιά και οικογένειες στην ειδική εκπαίδευση: δυσκολίες, προκλήσεις και προοπτικές.

Abstract

Ο ρόλος του κοινωνικού λειτουργού στις Σχολικές Μονάδες Ειδικής Αγωγής (εφεξής Σ.Μ.Ε.Α.Ε.) και τα Κέντρα Διαφοροδιάγνωσης Διάγνωσης και Υποστήριξης (εφεξής Κ.Ε.Δ.Δ.Υ.) είναι ιδιαίτερα σημαντικός καθώς αποτελεί το συνδετικό κρίκο μεταξύ σχολείου, οικογένειας και άλλων κοινωνικών φορέων και υπηρεσιών με επίκεντρο το παιδί και τις ιδιαίτερες ανάγκες του. Στο πλαίσιο της παρούσας πτυχιακής εργασίας πραγματοποιήθηκε ποιοτική έρευνα, το Δεκέμβριο του 2015, με τη χρήση ημιδομημένης συνέντευξης που στόχο είχε να διερευνήσει τις εφαρμοζόμενες μεθόδους, τις πρακτικές και τα εργαλεία που υιοθετούν 12 κοινωνικοί λειτουργοί στο πεδίο της ειδικής εκπαίδευσης, για τη στήριξη οικογενειών που έχουν στους κόλπους τους παιδιά με αναπηρία. Παράλληλα εξετάστηκαν οι δυσκολίες και προκλήσεις που αντιμετωπίζουν οι κοινωνικοί λειτουργοί κατά την επαφή τους με τους γονείς. Τα αποτελέσματα της έρευνας αναδεικνύουν το σημαντικό ρόλο του Κοινωνικού Λειτουργού στη διάγνωση, ενημέρωση και στήριξη του μαθητή με εκπαιδευτικές ανάγκες και της οικογένειάς του. Ο κοινωνικός λειτουργός αποτελεί μέλος της διεπιστημονικής ομάδας που είναι υπεύθυνη για την αξιολόγηση του μαθητή. Είναι υπεύθυνος για τη σύνταξη του κοινωνικού-αναπτυξιακού ιστορικού του παιδιού και παρέχει βοήθεια στους γονείς για την επίλυση των συγκρούσεων και τη διαχείριση του θυμού που μπορεί να επιφέρει η διάγνωση του παιδιού του με ειδικές αναπτυξιακές ανάγκες. Βασικά χαρακτηριστικά που διακρίνουν έναν αποτελεσματικό κοινωνικό λειτουργό είναι η ενσυναίσθηση, η ικανότητα συνεργασίας με τα άλλα μέλη της διεπιστημονικής ομάδας και η στήριξη και καθοδήγηση των γονέων. Η έρευνα έδειξε τέλος ότι ο εργασιακός φόρτος και η έλλειψη προσωπικού δυσχεραίνουν το έργο των κοινωνικών λειτουργών. Η παρούσα πτυχιακή μπορεί να αποτελέσει έναν οδηγό παροχής πληροφοριών για τους κοινωνικούς λειτουργούς που επιθυμούν να εργαστούν στην ειδική αγωγή. Παράλληλα βοηθά στην επισήμανση των προβλημάτων που υπάρχουν την ειδική αγωγή.

The role of social worker in Special Education School Units (hereinafter S.M.E.A.E.) and the Centers for Differential Diagnosis and Support (hereinafter K.E.D.D.Y.) is particularly important as it is the connecting link between school, family and other social agencies and services focusing on the child's individual needs. The researcher conducted a qualitative study, on December 2016, using semi-structured interviews in order to investigate the methods, practices and tools that 12 social workers employ in the field of special education, so as to support families with children with special educational needs. The researcher aim was to identify the difficulties and challenges that social workers face while working with the parents of children with special educational needs. The research’s results are particularly important as they highlight the crucial role of social worker in the diagnosis, information and support of the student with special needs and his family. Social workers’ task is to participate in the special interdisciplinary team so as to assess the students, take information for the students’ social and developmental background, offer counseling and support to the child's family as also information regarding the available resources that can be used. They also help the parents accept the fact that their child has special needs and manage the anger, stress and frustration that could experience after the diagnosis. Εmpathy is one of the most important qualities a social worker should have in order to come close to the parents and be able to help them. A social worker should also be able to work with the other members of the multidisciplinary team regarding the diagnosis and support of the child, his family and teachers. Finally, regarding the measures that could be taken in order to improve the work of the social worker, the research showed that social workers suggest a reduction of their workload by hiring more social workers in both K.E.D.D.Y and S.M.E.A.E. The present thesis could become an information guide for social workers interested in working in special education and could also help in the identification and solution of the problems in special education.