Η ελληνική κρίση δημόσιου χρέους στο πλαίσιο της ευρωζώνης.

Abstract

Σκοπός της παρούσης εργασίας είναι να προβεί σε μια λεπτομερή ανάλυση της οικονομικής κρίσης που ταλανίζει τη χώρα μας εδώ και οχτώ χρόνια. Στο κεφάλαιο 1 περιγράφεται το Κευνσιανό οικονομικό σύστημα που αποτελούσε και την επικρατέστερη οικονομική θεώρηση μέχρι και τα τέλη της δεκαετίας του εβδομήντα, το οποίο και παρουσίαζε μεγάλες διαφορές σε σχέση με το νεοφιλελεύθερο σύστημα που αποτέλεσε το διάδοχό του. Σε αντίθεση με το νεοφιλελευθερισμό, ο Keynes πίστευε ότι η ανάπτυξη θα μπορούσε να επιτευχθεί μόνο μέσω της αύξησης των κρατικών δαπανών και επενδύσεων, οι οποίες θα χρηματοδοτούσαν τον ιδιωτικό τομέα, αυξάνοντας έτσι τις θέσεις εργασίας και τη συνολική παραγωγή. Σε αντίθεση όμως με τον Keynes, το νεοφιλελεύθερο κίνημα (όπως αυτό εκπροσωπήθηκε από το Washington consensus) επιβάλει την μείωση του μεγέθους του δημοσίου τομέα, την δημοσιονομική πειθαρχεία (μέσω της διατήρησης χαμηλού επιπέδου χρέους, ισοσκελισμένων προϋπολογισμών και σχεδόν μηδενικών πρωτογενών ελλειμμάτων), την απελευθέρωση της αγοράς από τυχόν περιορισμούς, τις ιδιωτικοποιήσεις, την εισροή ξένων επενδύσεων και τον καθορισμό των επιτοκίων δανεισμού μέσω των διεθνών αγορών. Το φιλελεύθερο σύστημα υιοθετήθηκε τόσο από τις Η.Π.Α. όσο και από την Ευρωπαϊκή Ένωση (μέσω των δημοσιονομικών όρων της συνθήκης του Μάαστριχτ). Όμως και το φιλελεύθερο σύστημα παρουσίασε κατά την εφαρμογή του αδυναμίες, οι οποίες και οδήγησαν τόσο στην παγκόσμια οικονομική κρίση του 2008 όσο και στην κρίση χρέους της Ευρωζώνης. Οι διεθνείς αγορές δε λειτούργησαν ορθολογικά όπως θεωρητικά υποστήριζε το νεοφιλελεύθερο σύστημα, αλλά στρεβλά και εν μέσω ελλιπούς πληροφόρησης και κερδοσκοπικών επιθέσεων. Η κρίση που προκλήθηκε οδήγησε στον αποκλεισμό κάποιων εκ των κρατών μελών της ευρωζώνης από τις διεθνείς αγορές ομολόγων (καθώς το επιτόκιο δανεισμού τους θεωρούνταν πλέον πολύ υψηλό), με αποτέλεσμα να αναγκαστούν να μπουν σε προγράμματα δημοσιονομικής προσαρμογής, τα οποία είχαν ως βάση τους την περιοριστική δημοσιονομική πολιτική και την πλήρη αναδιάρθρωση της οικονομίας τους. Μια εξ αυτών ήταν και η Ελλάδα, μια χώρα με πολύ υψηλό δημόσιο χρέος και χρόνια ελλείμματα, η οποία παρουσίαζε μια μετα-σοβιετικού τύπου οικονομία, αρνούμενη να προσαρμοστεί στα νέα οικονομικά πρότυπα. Η είσοδος της στο κοινό Ευρωπαϊκό νόμισμα της έδωσε ένα χρονικό περιθώριο, καθώς ο φθηνός δανεισμός από τις διεθνείς αγορές της έδινε τη δυνατότητα να αναχρηματοδοτεί τα χρέη της, χωρίς όμως να προχωρεί σε αναδιάρθρωση της οικονομίας της. Με το ξέσπασμα της κρίσης χρέους της Ευρωζώνης όμως η χώρα βρέθηκε σε αδιέξοδο, με αποτέλεσμα να μπει σε πρόγραμμα δημοσιονομικής προσαρμογής. Όντας η χώρα με τα περισσότερα οικονομικά προβλήματα και έχοντας ένα πολιτικό σύστημα που δεν άντεχε να αναλάβει το πολιτικό κόστος που συνεπάγονταν τα μέτρα εξυγίανσης της (τόσο δημοσιονομικά όσο και διαρθρωτικά), παρουσίασε μεγάλη δυσκολία επίτευξης των στόχων που έθεταν τα εν λόγω προγράμματα, γι’ αυτό και χρειάστηκε να περάσουν τρία τέτοια προγράμματα και οχτώ χρόνια μέχρι σήμερα, ώστε να επέλθει μια μερική άλλα εύθραυστη ισορροπία στην οικονομία της. Στο μεσοδιάστημα της εφαρμογής των προγραμμάτων αυτών υπήρξαν πολλές αντιδράσεις αλλά και εναλλακτικές προτάσεις (όπως αυτή της αποχώρησης από τη νομισματική ένωση), οι οποίες εάν όμως εφαρμόζονταν θα είχαν πιθανότατα πολύ χειρότερα αποτελέσματα.

The purpose of this paper is to undertake a detailed analysis of the economic crisis that has plagued our country for eight years. Chapter 1 describes the Keynesian economic system, which was also the most important economic theory until the late seventies, and which differed greatly from the neoliberal system that was his successor. Unlike neo-liberalism, Keynes believed that growth could only be achieved by increasing government spending and investment, which would finance the private sector, thus increasing jobs and total output. But unlike Keynes, the neo-liberal movement (as represented by the Washington Consensus) imposes a reduction in the size of the public sector, fiscal discipline (through maintaining low level of debt, balanced budgets and almost zero primary deficits), liberalization of the market from any constraints, privatization, inflow of foreign investment and the fixing of borrowing rates through international markets. The liberal system was adopted both by the US and the European Union (through the financial terms of the Maastricht Treaty). However, the liberal system also showed weaknesses in its implementation, which led both to the global financial crisis of 2008 and to the Eurozone debt crisis. The international markets did not function rationally as theoretically supported the neoliberal system but instead as distorted, amid poor information and speculative attacks. The crisis has led to the exclusion of some of the euro area Member States from the international bond markets (as their lending rate was now considered too high), causing them to enter into fiscal adjustment programs based on the restrictive fiscal policy and the complete restructuring of their economy. One of them was Greece, a country with very high public debt and chronic deficits, which presented a post-Soviet economy, refusing to adapt to the new economic standards. Its entry into the common European currency gave Greece a time-lag, as cheap lending from international markets enabled it to refinance its debts, without restructuring its economy though. With the outbreak of the Eurozone debt crisis, however, the country was in a stalemate, resulting in a fiscal adjustment program. Being the country with the most economic problems and having a political system that was unable to bear the political costs involved in its consolidation measures (both financially and structurally), it was very difficult to meet the targets set by these programs. So Greece has had to go through three such programs and eight years to date in order to bring about a partial although fragile balance in its economy. In the meantime, there have been many reactions but also alternative proposals (such as withdrawing from the monetary union) which, if implemented, would have probably have far worse results.