Ανάπτυξη και πιλοτική εφαρμογή οδηγού αναγνώρισης και διαχείρισης της βίας κατά των εγκύων γυναικών σε Μονάδες Πρωτοβάθμιας Υγείας του Ηρακλείου Κρήτης.

Abstract

Σκοπός: Η ανάπτυξη ενός οδηγού ανίχνευσης και διαχείρισης της βίας κατά των εγκύων γυναικών σε πρωτοβάθμιες μονάδες φροντίδας υγείας και η πιλοτική εφαρμογή του σε επιλεγμένα αγροτικά και αστικά κέντρα της περιφερειακής ενότητας Ηρακλείου, για την έγκαιρη αναγνώριση και την πιο αποτελεσματική αντιμετώπιση της κακοποίησης των εγκύων γυναικών. Στόχος ήταν η βελτίωση της αναγνώρισης και η πρώιμη διάγνωση των περιστατικών κακοποίησης κατά την εγκυμοσύνη, η διασφάλιση των δικαιωμάτων των θυμάτων, η βελτίωση της αποτελεσματικότητας της τρέχουσας διαχείρισης ενός περιστατικού. Μακροπρόθεσμα, η εφαρμογή του οδηγού από επαγγελματίες πρωτοβάθμιας φροντίδας υγείας, στόχευε στη διασφάλιση της ποιότητας των παροχών υπηρεσιών καθώς και την ενίσχυση και αποσαφήνιση των ρόλων και των ευθυνών μεταξύ των παροχών υπηρεσιών, την παροχή φροντίδας στην κοινότητα, την προάσπιση των δικαιωμάτων των γυναικών και την ανάπτυξη ανθρώπινων πόρων. Για την προστασία των θυμάτων, την στήριξη, την πρόσβαση στη δικαιοσύνη και την αποκατάσταση όλων των θυμάτων συντροφικής βίας. Μεθοδολογία: Ο οδηγός «Ανίχνευσης και διαχείρισης της βίας κατά των εγκύων γυναικών σε μονάδες πρωτοβάθμιας φροντίδας υγείας» αναπτύχθηκε με συστηματική βιβλιογραφική ανασκόπηση και αναζήτηση εφαρμογής καλών πρακτικών από το διεθνή χώρο καθώς και αναζήτηση εφαρμογής κλινικών πρωτοκόλλων και κατευθυντήριων οδηγιών διαχείρισης της κακοποίησης ως προς τους επαγγελματίες υγείας, σε διεθνείς βάσεις δεδομένων και σε μηχανές αναζήτησης στο διαδίκτυο. Η ανάλυση των πηγών πραγματοποιήθηκε με την τεχνική ανάλυσης περιεχομένου. Συγκροτήθηκε ομάδα εμπειρογνωμόνων (~10) για την αξιολόγηση του πρωτοκόλλου. Οι εμπειρογνώμονες πληρούσαν κριτήρια διαχείρισης περιστατικών κακοποίησης κατά την διάρκεια της εγκυμοσύνης (τουλάχιστον δύο περιστατικά) ή είχαν εντρυφήσει ακαδημαϊκά σε θέματα κακοποίησης. Οι εμπειρογνώμονες αξιολόγησαν το πρωτόκολλο αναπτύσσοντας ομοφωνία ως προς την εφαρμογή του πρωτοκόλλου. Ο οδηγός «Ανίχνευσης και διαχείρισης της βίας κατά των εγκύων γυναικών σε επιλεγμένες μονάδες πρωτοβάθμιας φροντίδας υγείας της ΠΕ Ηρακλείου» εφαρμόστηκε για διάστημα τριών μηνών στο κέντρο υγείας Αγ. Βαρβάρας, την 1η και 4η Τοπική Μονάδα Υγείας της Περιφερειακής Ενότητας Ηρακλείου Κρήτης. Πραγματοποιήθηκε ποσοτική έρευνα για την μέτρηση των εμπειριών, των γνώσεων και των στάσεων των επαγγελματιών υγείας στελεχών των υπηρεσιών υγείας. Έπειτα οι επαγγελματίες υγείας που στελέχωναν τις υπηρεσίες υγείας έλαβαν την απαραίτητη ενημέρωση σε μεθόδους πρόληψης και αντιμετώπισης του φαινομένου της κακοποίησης των εγκύων γυναικών στο πλαίσιο του επαγγελματικού ρόλου του κάθε επαγγελματία, τρόπους αναγνώρισης και υποστήριξης των θυμάτων που απευθύνονται στην εκάστοτε υπηρεσία/φορέα, εργαλεία και τεχνικές που χρησιμοποιούνται στην αναγνώριση και υποστήριξη των θυμάτων που απευθύνονται στην εκάστοτε υπηρεσία/φορέα, δυσκολίες που θα μπορούσαν να αντιμετωπίσουν ο κάθε επαγγελματίας ως προς το δικό του αντικείμενο αλλά και στο πλαίσιο της υπηρεσίας/φορέα που υπηρετεί. Για την αποδοτικότερη υιοθέτηση του οδηγού από τους επαγγελματίες κατά την καθημερινή πρακτική. Έπειτα ακολούθησε η πιλοτική εφαρμογή του οδηγού «Ανίχνευσης και διαχείρισης της βίας κατά των εγκύων γυναικών σε 3 επιλεγμένες (με μη τυχαία δειγματοληψία) αγροτικές και αστικές μονάδες πρωτοβάθμιας φροντίδας υγείας», για διάστημα τριών μηνών. Οι επαγγελματίες υγείας ακολούθησαν τον οδηγό κατά την εκτέλεση των καθηκόντων τους με τα ραντεβού των εγκύων ασθενών, στην καθημερινή πρακτική. Πραγματοποιήθηκε ποσοτική έρευνα, για την αξιολόγηση των παρερχόμενων υπηρεσιών από τους επαγγελματίες υγείας, από τις έγκυες γυναίκες συμμετέχοντες κατόπιν του ραντεβού τους. Για την ανάλυση των δεδομένων της ποσοτικής έρευνας χρησιμοποιήθηκε το στατιστικό πακέτο spss. Στόχος η ανάλυση των απαντήσεων των συμμετεχόντων και λιγότερο η ανάδειξη προσωπικών ερμηνειών. Η ανάλυση πρόσφερε την δυνατότητα εξαγωγής συμπερασμάτων και απάντησης των ερευνητικών ερωτημάτων της μελέτης. Πραγματοποιήθηκε ποιοτική έρευνα, ημιδομιμένης συνέντευξης σε δύο εκπροσώπους-συντονιστές από κάθε πρωτοβάθμια υπηρεσία υγείας που συμμετείχε στην πιλοτική εφαρμογή του οδηγού, για την αξιολόγηση του οδηγού. Κύριοι άξονες της συνέντευξης ήταν η ανίχνευση, η διαχείριση, η τεκμηρίωση, η καταγραφή στον ιατρικό φάκελο της ασθενούς, η διεπιστημονική συνεργασία, η διασύνδεση των υπηρεσιών, εμπόδια που συνάντησαν οι επαγγελματίες και προτάσεις βελτίωσης του οδηγού. Η ανάλυση πρόσφερε την δυνατότητα εξαγωγής συμπερασμάτων και απάντησης των ερευνητικών ερωτημάτων της μελέτης. Αποτελέσματα: Οι επαγγελματίες υγείας (Ν=26), συμμετέχοντες της πιλοτικής εφαρμογής του οδηγού ανίχνευσης και διαχείρισης της βίας κατά των εγκύων γυναικών, κρίθηκαν ανεπαρκείς εμπειριών και γνώσεων (38.5%) όσον αναφορά την αναγνώριση και τη διαχείριση της βίας κατά των εγκύων γυναικών πριν την ενημέρωση τους για την καλύτερη υποστήριξη εφαρμογής του οδηγού. Ακόμη η πλειοψηφίας των επαγγελματιών συμμετεχόντων πρωτοβάθμιας φροντίδας υγείας έκφρασε στάση ουδετερότητας (30.8%), καθώς δεν σημειώθηκαν να είναι ούτε σύμφωνοι ούτε αρνητικοί, στα θέματα διαχείρισης της συντροφικής βίας κατά την εγκυμοσύνη. Στην πιλοτική εφαρμογή συμμετείχαν 2 έγκυες γυναίκες. Μία από τις δύο εξέφρασε σημάδια αλλαγής της κατάστασης στην οποία βιώνει, αξιολόγηση κινδύνου της κατάστασης στην οποία ζει, και παροχή συμβουλευτικής υποστήριξης από τον επαγγελματία υγείας. Αντίστοιχα ευρήματα αποτυπώθηκαν στο εργαλείο αξιολόγησης καταγραφής/τεκμηρίωσης που συμπληρώθηκε κατόπιν του ραντεβού από τον επαγγελματία υγείας. Ακόμη και οι δύο συμμετέχουσες δήλωσαν απόλυτα ικανοποιημένες από τη στάση των επαγγελματιών απέναντι τους, τη στήριξη που προσφέρθηκε, την επικοινωνία, το ενδιαφέρον και την ευγενική συμπεριφορά. Από τα αποτελέσματα της ποιοτικής έρευνας προέκυψε ικανοποίηση των επαγγελματιών υγείας (Ν=6) από τον οδηγό, στη πλειοψηφία σχολίασαν τον οδηγό ως μια καλή καθοδήγηση που τους δημιούργησε θετική στάση σε θέματα διαχείρισης συντροφικής κακοποίησης κατά την έγκυο γυναίκα. Δημιούργησε αισθήματα σιγουριάς και αυτοπεποίθησης μέσω των επαρκών κατευθυντήριων πληροφοριών που διέθετε ο οδηγός. Κάλυψε σε γνώσεις, πληροφορίες και δεξιότητες στην ανίχνευση, διαχείριση, καταγραφή, τεκμηρίωση της συντροφικής βίας κατά την έγκυο που αγνοούσαν μέχρι πρότινος. Πρόσφερε επιλογές παραπομπής. Στην πλειοψηφία των επαγγελματιών κάμφθηκε ο δισταγμός καταγραφής της συντροφικής βίας στον φάκελο της εγκύου ασθενούς. Ενίσχυσε την διεπιστημονική συνεργασία και ευαισθητοποίησε τους επαγγελματίες υγείας. Ενώ παράλληλα εκφράστηκε η ανάγκη επιμόρφωσης στην διαχείρισης της συντροφικής βίας για την καλύτερη απόδοση του οδηγού. Συμπεράσματα: Κατά τη παρούσα ερευνητική μελέτη αναπτύχθηκε ένα πρωτόκολλο ανίχνευσης και διαχείρισης της βίας κατά των εγκύων γυναικών σε πρωτοβάθμιες μονάδες φροντίδας υγείας και κοινωνικής φροντίδας ως απάντηση στην υποστήριξη των επαγγελματιών υγείας για την καλύτερη πιθανή αντιμετώπιση της συντροφικής βίας κατά την εγκυμοσύνη. Κατά την τρίμηνη πιλοτική εφαρμογή η ακολουθία του οδηγού σύμφωνα με τα αποτελέσματα των συμμετεχόντων εγκύων γυναικών φαίνεται να ενίσχυσε τις γνώσεις και τις δεξιότητες των επαγγελματιών υγείας σχετικά με την συντροφική κακοποίηση των εγκύων γυναικών, όπως αποκάλυψαν οι ίδιοι συμμετέχοντες, την αυτοπεποίθηση τους ως προς την διαχείριση των περιστατικών, και μείωσε το δισταγμό τους ως προς την καταγραφή της κακοποίησης στον ιατρικό φάκελο. Ακόμη λειτούργησε ενθαρρυντικά στη διεπιστημονική συνεργασία μεταξύ επαγγελματιών διαφορετικών ειδικοτήτων στις πρωτοβάθμιες μονάδες φροντίδας υγείας και κοινωνικής φροντίδας ως προς την πρόληψη και διαχείριση της κακοποίησης των εγκύων. Συμπερασματικά κατά την πιλοτική εφαρμογή του οδηγού «Ανίχνευσης και διαχείρισης της βίας κατά των εγκύων γυναικών» στις 1η ΤΟΜΥ, 4η ΤΟΜΥ και κέντρο υγείας Αγ. Βαρβάρας, παρήχθησαν σημαντικές ενδείξεις προς την κατεύθυνση της ικανοποίησης των αναγκών των θυμάτων συντροφικής βίας, και συγκεκριμένα στην υπέρβαση υλικοτεχνικών και ατομικών εμποδίων κατά την πρόσβαση των εγκύων γυναικών θυμάτων κακοποίησης στις υπηρεσίες. Οι πρώτες αυτές ενδείξεις συγκλίνουν στη διαπίστωση ότι ο οδηγός συνέβαλε στη διασφάλιση των δικαιωμάτων των εγκύων γυναικών, βελτίωσε την αποτελεσματικότητα της τρέχουσας διαχείρισης ενός περιστατικού συντροφικής κακοποίησης κατά την εγκυμοσύνη, ενισχύοντας την πρώιμη διάγνωση αλλά και την θέσπιση μοντέλων παραπομπής των περιστατικών. Αποσαφήνισε τους ρόλους και τις ευθύνες μεταξύ των παροχών υπηρεσιών, ενίσχυσε την παροχή φροντίδας στην κοινότητα και την προάσπιση των δικαιωμάτων των γυναικών και την ανάπτυξη ανθρώπινων πόρων.

Aim: The development a guide of recognizing and administering violence against pregnant women in primary health care units and its pilot application in selected rural and urban areas of Heraklion regional unity, for its timely recognizing and a more effective confrontation of abuse of pregnant women. Its purpose was the improvement of recognizing and early diagnosing the abuse cases during pregnancy, the insurance of victims’ rights, and improvement in effectiveness in the current administration of such cases. In the long term, the application of the guide by professionals of primary health care aimed at reassuring the quality of provided services as well as reinforcing and identifying role and responsibility among provided services, provided services in community, supporting women’s rights and developing human resources, protecting victims, support, access to justice and rehabilitation of all victims of companion violence. Methodology: The guide “Recognizing and Administrating Violence against Pregnant Women in Primary Health Care Units” developed with systematic literature review and searching applied good practices internationally as well as searching applied clinical protocols and guidelines for abuse administration by health care professionals in international databases and search machines through the Internet. A specialist group was formed (~10) for protocol evaluation. The specialists met the criteria of administrating abuse cases during pregnancy (minimum two cases) or had studied academically abuse topics. The specialists evaluated the protocol consenting to the protocol application. The guide “Recognizing and Administrating Violence against Pregnant Women in Primary Health Care Units of Heraklion Regional Unity” was applied for three months in Aghia Varvara Health Center, in the 1st and 4th Local Health Unit of Heraklion Regional Unit. Quantitative research was conducted to measure experiences, skills and attitudes of professional health executives. Afterwards, health care staff in health services was adequately informed in preventing and confronting methods of the phenomenon of pregnant women abuse in the context of their professional role of each executive, ways of recognizing and supporting victims who address each service/ sector, difficulties that each executive could face not only in their field but also in context of the service/ sector they work. For a more effective adoption of the guide “Recognizing and Administrating Violence against Pregnant Women in 3 selected (non-random sampling) rural and urban primary health care units” in three months-time. Health care professionals followed the guide while working on their duties in appointments with pregnant women, in daily practice. Quantitative research was conducted to evaluate provided services by health care professionals, by pregnant women participants after their appointment. For data analysis of quantitative research the statistical tool SPSS was used. It aimed at analyzing the responses of participants and less the performance of personal interpretations. Qualitative research was conducted, semi-structured interview to two representatives- administrators from each health care unit participated in the pilot application of the guide and its evaluation. Primary axons of the interview were detection, administration, validation, recording in the patient medical record, interdisciplinary cooperation, service interface, obstacles faced by professionals and improvements of the guide. The analysis offered the opportunity of conclusion and responded to the research questions of the study. Results: Health professionals (N=26), who participated in the pilot application of the guide detecting and administrating violence against pregnant women, were characterized disqualified in terms of experiences and knowledge (38.5%) as regards the recognition and administration of violence against pregnant women prior to their awareness for better support of the guide’s application. Moreover, the majority of professionals in primary health care services who participated expressed neutrality (30.8%), because they did not note that they agree or are negative in cases of administrating violence from the partner during pregnancy. In the pilot application, 2 pregnant women participated. One of them observed some changes in the situation in which she lived, evaluated the danger in the situation she lives, and was provided counseling by a health professional. Corresponding findings were reflected in the tool of evaluation of recording/ validation completed after an appointment with the health professional. Furthermore, both participants declared absolutely satisfied by the behavior of professionals, towards them, the support offered, the communication, the understanding and their kindness. By the results of the qualitative approach, satisfaction of health care professionals (N=6) was noted towards the guide, in a vast majority they commented the guide as a good manual which created a positive attitude in cases of administrating violence from the partner against a pregnant woman. It covers in knowledge, information and skills in detection, administration, and validation of violence from the partner against a pregnant woman ignored so far. It offered choices of reference. In a majority the professionals stopped hesitating to record violence from partners in a pregnant woman’s medical record. It reinforced interdisciplinary cooperation and sensitized health care professionals, while a need was expressed for further education in administrating violence from partner for a better application of the guide. Conclusions: During the current research study, a protocol of recognition and administration of violence against pregnant women was developed in primary health care units and social care units as a response in supporting health care professionals for a better treatment of violence by a partner in pregnancy. During the three-month pilot application following the guide, according to the results of pregnant women participated, seemed to boost knowledge and skills of health care professionals as regards violence against pregnant women by their partner, as it was revealed, the confidence as regards administrating such cases and eliminated the hesitation in terms of recording cases of abuse in the medical record. Furthermore, it functioned for a better cooperation in the interdisciplinary group in primary health care and social care units as regards prevention and administration of pregnant women abuse. In conclusion, during the pilot application of the guide “Recognizing and Administrating Violence against Pregnant Women” in the 1st LOHU, 4th LOHU and the Health Care Centre of Aghia Varvara, significant results were produced in the direction of satisfying the needs of abused victims, more concretely overcoming building and personal obstacles during the access of pregnant women to services. These results conclude that the guide contributed in reassuring the rights of pregnant women, it improved the effectiveness in administrating the current situation of administrating a case of abuse by a partner during pregnancy, boosting the early diagnosis but also the creation of models of reference in such cases. It clarified the roles and responsibilities in services offered, it boosted health care offer in community and supported the rights of women and human resource development.