Προσήλωση στη θεραπεία της Περιτοναϊκής Κάθαρσης, συναισθηματική επιβάρυνση και ποιότητας ζωής των ασθενών και των φροντιστών τους.

Abstract

Εισαγωγή: Η Περιτοναϊκή Κάθαρση (ΠΚ) αποτελεί μια καθιερωμένη, καλά τεκμηριωμένη θεραπεία υποκατάστασης νεφρικής λειτουργίας. Απαιτεί από τον ασθενή υψηλό βαθμό προσήλωσης στη διαδικασία εφαρμογής της, στον τρόπο ζωής και αυξημένη προσοχή στην υγιεινή. Η μη προσήλωση θεωρείται σημαντικός αρνητικός παράγοντας στην έκβαση της νόσου. Διάφορες μελέτες σε όλο τον κόσμο έχουν δείξει ένα ευρύ φάσμα ποσοστών μη προσήλωσης και έχουν εντοπιστεί πολλές και ποικίλες σχετιζόμενες μεταβλητές, όπως κοινωνικό-δημογραφικοί, ιατρικοί και ψυχοκοινωνικοί παράγοντες. Στην Ελλάδα δεν υπάρχουν διαθέσιμα δεδομένα σχετικά με την προσήλωση των ασθενών στην ΠΚ. Σκοπός: H διερεύνηση του επιπέδου και των παραγόντων προσήλωσης στα πρωτόκολλα εφαρμογής της ΠΚ θεραπείας, στη φαρμακευτική αγωγή και στις διαιτητικές οδηγίες, των ασθενών και των φροντιστών τους, που παρακολουθούνται για τουλάχιστον 3 μήνες, στις δύο μονάδες ΠΚ της Κρήτης. Υλικό - Μεθοδολογία: Το δείγμα της συγχρονικής μελέτης αποτέλεσαν δύο ομάδες, 52 ασθενείς σε ΠΚ (μέση ηλικία 64,6 ± 14,9 έτη) και 35 φροντιστές (μέση ηλικία 59,4 ± 14,3 έτη), των δύο μονάδων ΠΚ της Κρήτης (ποσοστό απόκρισης 100%). Η έρευνα πραγματοποιήθηκε από το Δεκέμβριο 2018 έως τον Μάιο 2019 και χρησιμοποιήθηκαν τόσο έμμεσοι όσο και άμεσοι τρόποι αξιολόγησης της προσήλωσης. Δύο ειδικά διαμορφωμένα ερωτηματολόγια περιλάμβαναν, εκτός από τα κοινωνικό-δημογραφικά στοιχεία, τις κλίμακες «Morisky, Green and Levine Adherence Scale», «Beliefs about Medicine Questionnaire», «Kidney Disease Quality of Life Short Form» (KDQOL-SF), «Satisfaction with Life Scale», «Generalized Anxiety Disorder» (GAD-7), «Patient Health Questionnaire-9» (PHQ-9), «Burden Interview» των Zarit και Zarit, όπως και αυτό-αναφερόμενες δηλώσεις προσήλωσης στη διαδικασία της ΠΚ. Επιπλέον συλλέχτηκαν κλινικοί και βιοχημικοί δείκτες και ενσωματωμένο λογισμικό ή ηλεκτρονικά συστήματα παρακολούθησης, που αποτελούν τα άμεσα και αντικειμενικά δεδομένα προσήλωσης. Αποτελέσματα: Από τους 52 ασθενείς, 14 (26,9%) ακολουθούσαν Συνεχή Φορητή ΠΚ (CAPD) και 38 (73,1%) Αυτοματοποιημένη ΠΚ (APD) με μέση διάρκεια θεραπείας 56 μήνες. Συνολικά τα ποσοστά μη προσήλωσης κυμάνθηκαν από 26,9% έως 44,2% και για τις τρεις όψεις της θεραπείας (διαδικασία ΠΚ, φαρμακευτική αγωγή, διαιτητικοί περιορισμοί). Τα επίπεδα προσήλωσης διαφοροποιούνται ανάλογα με τον τρόπο καθορισμού και τη μέθοδο εκτίμησης. Παρά τα υψηλά ποσοστά αυτό-αναφερόμενης προσήλωσης, 36,5% των ασθενών ανέφερε μη προσήλωση στην ΠΚ και 35,3% στη φαρμακευτική αγωγή. Εντούτοις, παρατηρήθηκαν σημαντικές διαφορές στην αυτό-αναφερόμενη προσήλωση σε σχέση με την άμεση αξιολόγηση, με βάση τα εργαστηριακά δεδομένα και τις καταγραφές των θεραπειών. Τα ποσοστά χαμηλής προσήλωσης ήταν στην APD 50%, στην φαρμακευτική αγωγή και στις διαιτητικές οδηγίες 44,2%. Σημαντική συσχέτιση παρατηρήθηκε μεταξύ προσήλωσης φαρμακευτικής αγωγής και υποστήριξης του υγειονομικού προσωπικού (r=0,308, p<0,05), όπως και συγκεκριμένων κλινικών δεικτών, όπως τα επίπεδα φωσφόρου ορού (p=0,002), τις εισαγωγές στο νοσοκομείο (p=0,01) και τις ημέρες νοσηλείας (p=0,038). Οι εισαγωγές στο νοσοκομείο και οι ημέρες νοσηλείας σχετίζονται επίσης σημαντικά αρνητικά με τα επίπεδα προσήλωσης της APD θεραπείας (p=0,013 και p=0,002). Η κατάθλιψη ήταν ένας παράγοντας που παρουσίασε στατιστικά σημαντική συσχέτιση με την προσήλωση (p=0,057) σε πολλά σημεία της ανάλυσης. Όσον αφορά τους φροντιστές, τα αποτελέσματα έδειξαν ήπια επιβάρυνση με μέση τιμή 24,7. Η καλή ψυχικά υγεία των φροντιστών μειώνει στατιστικά σημαντικά τα επίπεδα κατάθλιψης των ασθενών (r=0,4, p<0,05). Τέλος, οι γυναίκες σε σχέση με τους άνδρες φροντιστές επιδρούν θετικά, στατιστικά πολύ σημαντικά, στην ψυχική υγεία (r=0,546, p<0,01), την καταθλιπτική συνδρομή (r=-0,308, p<0,05) και την αγχώδη διαταραχή των ασθενών τους (r= -0,565, p<0,01). Συμπεράσματα: Ο επιπολασμός της μη προσήλωσης φαίνεται να είναι αρκετά υψηλός και συνδέεται με αυξημένη νοσηρότητα, εισαγωγές και ημέρες νοσηλείας, υψηλή κατάθλιψη και χαμηλή ποιότητα ζωής. Οι φροντιστές διαδραματίζουν σημαντικό ρόλο και η όποια επιβάρυνση τους, δεν θα πρέπει να σταθεί εμπόδιο στη συμμετοχή τους στη διαχείριση της ΠΚ θεραπείας. Αυτή είναι η πρώτη μελέτη στην Ελλάδα και υπάρχει ανάγκη για περαιτέρω, υψηλής ποιότητας, επαρκών μελετών για τη διερεύνηση της προσήλωσης σε όλες τις πτυχές της θεραπείας.

Background: Peritoneal Dialysis (PD) therapy requires high patient adherence to the procedures relating to PD and the new lifestyle, and increased attention to hygiene. Non-adherence is an important factor for a negative disease outcome. Different studies around the globe have showed a wide range of non-adherence rates from 2.6% to 53% in the application and 3.9% - 85% in the medical treatment. Many and varied variables related to adherence have been identified, such as socio-demographic, medical and psychosocial factors. Depression, quality of life, stress, burden and personal beliefs are increasingly being addressed in recent studies. However, no data are available about adherence in PD patients in Greece. Objectives: To investigate the prevalence and predictors of non-adherence in medication, dietary and treatment application protocols among patients and their caregivers, that attend at least for 3 months the two PD units of Crete, Greece, as well as possible factors related to adherence, such as depression, emotional burden, stress relief, quality of life and beliefs about their treatment. The degree of burden of caregivers on caring for their patients is also investigated. Methods: A cross-sectional study including two groups, 52 PD patients (mean age 64.6 ± 14.9 years) and 35 caregivers (mean age 59.4 ± 14.3 years), response rate 100%. Both completed various scales including the four-item ‘Morisky, Green and Levine Adherence Scale’, the ‘Beliefs about Medicine Questionnaire’, the ‘Kidney Disease Quality of Life Short Form’ (KDQOL-SF), the ‘Satisfaction with Life Scale’, the ‘Generalized Anxiety Disorder’ (GAD-7), the ‘Patient Health Questionnaire-9’ (PHQ-9), the ‘Burden Interview των Zarit και Zarit’, as well as self-reported PD exchanges adherence, in addition to the socio-demographic data, during December 2018 – May 2019. Objective adherence data were also collected, such as physiological and biochemical indicators and built-in software or electronic monitoring systems. Results: Among the 52 patients 14 (26.9%) were on Continuous Αmbulatory PD (CAPD) and 38 (73.1%) were on Automated PD (APD) and the mean treatment duration was 56 months. Overall, non-adherence rates, range from 26.9% to 44.2% for all three aspects (PD procedure, medication, dietary restrictions). Adherence levels vary according to determination and assessment method. Although the mean self-reported scores indicated a high level of adherence, 36.5% of patients reported non-adherence to PD and 35.3% to medication. However, significant differences were recorded between self-reported adherence and direct evaluation, based on laboratory data and treatment records. The range of low adherence to APD procedures were 50% and to medication and dietary guidelines 44.2%. A significant correlation was observed between medication adherence and health staff support (r=0.308, p<0.05), as well as specific clinical indicators, such as serum phosphorus levels (p=0.002), hospital admissions (p=0.01) and days of hospitalization (p=0.038). Hospital admissions and days of hospitalization are also significantly negatively related to APD treatment adherence levels (p=0.013 and p=0.002). Depression was a factor that showed a statistically significant correlation with adherence (p=0.057) at many points in the analysis. Regarding caregivers, the results showed a mild burden with an average score of 24.7. Good mental health of caregivers statistically significantly reduces patients' depression levels (r=0.4, p<0.05). Finally, women in relation to male caregivers have a positive, statistically very significant effect on mental health (r=0.546, p<0.01), depressive disorder (r=-0.308, p<0.05) and anxiety disorder of their patients (r= -0.565, p<0.01). Conclusion: The prevalence of non-adherence seems to be quite high and is associated with increased morbidity, admissions and days of hospitalization, high depression and low quality of life. Caregivers play an important role and any burden should not be a barrier to their participation in the management of PD treatment. This is the first study to document PD treatment adherence in Greece and it’s necessary to be expanded with further, high quality, adequate studies to investigate adherence to all aspects of treatment. Findings warrant intervention programs to enhance adherence to medications and PD treatments.