Το κοινωνικό κεφάλαιο ως παράγοντας διαμόρφωσης αντιλήψεων για τη μετανάστευση. Έρευνα στην ύπαιθρο του νομού Ηρακλείου.

Abstract

Το ζήτημα της μετανάστευσης ανέκαθεν απασχολούσε τις τοπικές κοινωνίες των γηγενών πληθυσμών. Το πώς η κάθε κοινωνία αντιλαμβάνεται το ίδιο το γεγονός της μετανάστευσης, τι αντιλήψεις, συμπεριφορές και πρακτικές υιοθετεί ως προς τους μετανάστες, είναι μια ατομική αποτύπωση μιας ολόκληρης κοινωνικής καταγραφής, που στη πλειάδα των περιπτώσεων δεν είναι μια ευθύγραμμη και μη αντιφατική ακολουθία σκέψεων και πράξεων. Σκοπός της μελέτης μας ήταν να εξετάσουμε εάν το κοινωνικό κεφάλαιο που διαθέτει κάποιος αποτελεί έναν καθοριστικό παράγοντα διαμόρφωσης ρατσιστικών ή μη προδιαθέσεων και στάσεων. τάση που μπορεί να έχει ένας ντόπιος προς τους μετανάστες. Να εξετάσουμε δηλαδή εάν η ύπαρξη κοινωνικού κεφαλαίου επηρεάζει την αντίληψη του γηγενούς πληθυσμού προς τους μετανάστες και με ποιον τρόπο. Ο έμμεσος στόχος μας συνεπώς ήταν να δειχθεί επιπρόσθετα το αν ο γηγενής πληθυσμός σε σχέση με τους μετανάστες παρουσιάζει συντηρητικές ή προοδευτικές στάσεις. Συνεχίζοντας, επιδιώξαμε να συνδέσουμε τα παραπάνω με το ρόλο της κοινωνικής εργασίας και ανάλογα με τα ευρήματά μας, να προβούμε στις αντίστοιχες προτάσεις για περαιτέρω εμβάθυνση στο θέμα. Για το λόγο αυτό θέσαμε τα παρακάτω ερευνητικά ερωτήματα: “Το Κοινωνικό Κεφάλαιο επηρεάζει την αντίληψη των γηγενών προς τους μετανάστες και με ποιο τρόπο (αποτελεί θετικό ή αρνητικό παράγοντα;)” και “Υπάρχει αντιστρόφως ανάλογη σχέση ανάμεσα στο Κοινωνικό Κεφάλαιο και τη στάση του γηγενούς πληθυσμού προς τους μετανάστες, δηλαδή όσο περισσότερο Κοινωνικό Κεφάλαιο υπάρχει, τόσο λιγότερο ρατσιστικά προδιατεθειμένοι είναι οι ντόπιοι;” καθώς και την παρακάτω ερευνητική υπόθεση: “Όσο περισσότερο Κοινωνικό Κεφάλαιο διαθέτει το άτομο, τόσο λιγότερο ρατσιστικές συμπεριφορές ή προδιαθέσεις θα υπάρχουν”. Η παρούσα πτυχιακή εργασία είναι δομημένη σε έξι κεφάλαια. Στο πρώτο κεφάλαιο αναφερόμαστε στην έννοια του Κοινωνικού Κεφαλαίου. Στο πώς δημιουργείται, σε ποιες κατηγορίες χωρίζεται, ποιοι είναι οι παράγοντες αυξομείωσής του, καθώς και η σχέση αυτής της αυξομείωσης με τη μετανάστευση. Διευκρινίζουμε τι είναι τα κοινωνικά δίκτυα και πως αυτά σχετίζονται με το Κοινωνικό Κεφάλαιο. Τέλος, 6 αναφέρονται τα κύρια ερευνητικά εργαλεία μέτρησης και στάθμισης του Κοινωνικού Κεφαλαίου ενός ατόμου σε μια δεδομένη χρονική στιγμή. Στο δεύτερο κεφάλαιο αναφέρονται ο ορισμός της μετανάστευσης και η διάκρισή της με τα εξής κριτήρια: α) το νομικό καθεστώς, β) το χρόνο παραμονής στη χώρα υποδοχής γ) την απόφαση για μετανάστευση, δ) το μέγεθος, ε) την απασχόληση και την ειδίκευση των μεταναστών. Τέλος, παρατίθενται οι κατηγορίες μεταναστών στην Ελλάδα και οι μεταβολές στη μορφολογία της μετανάστευσης, όσο και τα δικαιώματα των μεταναστών και προσφύγων. Στο τρίτο κεφάλαιο γίνεται αναφορά στον ρόλο που μπορεί να έχει η κοινωνική και κοινοτική εργασία ως προς τις πολιτικές ενίσχυσης του Κοινωνικού Κεφαλαίου σε θεσμικό αλλά και πρακτικό επίπεδο. Στο τέταρτο κεφάλαιο γίνεται αναφορά στη μεθοδολογία που ακολουθήθηκε για τη διεξαγωγή της έρευνας. Τί είδους μελέτη είναι η συγκεκριμένη, τί εργαλείο συλλογής στοιχείων χρησιμοποιήθηκε. Γίνεται αναφορά στο μέγεθος και τα χαρακτηριστικά του δείγματος, καθώς και στη δειγματοληπτική μέθοδο που επιλέχτηκε. Ακόμα, παρατίθενται οι δυσκολίες που αντιμετωπίσαμε κατά τη διαδικασία συλλογής των δεδομένων καθώς και η διαδικασία ανάλυσης των συλλεγμένων δεδομένων. Στο πέμπτο κεφάλαιο παρατίθενται οι πιο σημαντικοί πίνακες αποτελεσμάτων της έρευνας καθώς και η επεξήγηση τους. Γίνεται η παρουσίαση των αποτελεσμάτων της εμπειρικής μελέτης. Στο έκτο κεφάλαιο γίνεται η τελική συζήτηση του θέματος. Αναφερόμαστε στα συμπεράσματα στα οποία καταλήξαμε σαν εμπλεκόμενοι ερευνητές – σπουδαστές. Παρατίθεται η δική μας τελική εικόνα από όλη την ερευνητική διαδικασία, οι παρατηρήσεις καθώς και οι προτάσεις μας πάνω στο ερευνούμενο αντικείμενο.