Βιολογική αντιμετώπιση του ωιδίου του πλατάνου (erysiphe platani) σε τεχνητά μολυσμένα σπορόφυτα πλατάνου στο θερμοκήπιο και σε φυσικά μολυσμένους πλατάνους δεντροστοιχιών της Κρήτης.

Abstract

Η παρούσα πτυχιακή διατριβή εστιάζεται στη μελέτη του ωϊδίου του πλατάνου (Erysiphe platani) στην Κρήτη και τη βιολογική αντιμετώπισή του σε τεχνητά μολυσμένα σπορόφυτα πλατάνου στο θερμοκήπιο καθώς και σε φυσικά μολυσμένους πλατάνους δεντροστοιχιών και αλσυλλίου του Ηρακλείου και πλατειών κοινοτικών Διαμερισμάτων του Δήμου Χερσονήσου. Το ωΐδιο είναι μια ευρέως διαδεδομένη, σοβαρή μυκητολογική ασθένεια, που προσβάλλει τα περισσότερα είδη φυτών (καρποφόρα, δασικά, καλλωπιστικά, άμπελο, μηλοειδή, πυρηνόκαρπα, λαχανοκομικά, κ.λπ.). Το χαρακτηριστικό σύμπτωμα του ωϊδίου είναι η λευκή αλευρώδης επάνθηση σε φύλλα, βλαστούς, οφθαλμούς και καρπούς. Το παθογόνο στην αγενή του μορφή σχηματίζει συνήθως κονίδια (μονοκύτταρα, υαλώδη, ωοειδή) σε αλυσίδες πάνω σε κονιδιοφόρους. Σπανιότερα, σχηματίζει κλειστοθήκια (εγγενής μορφή) που περιέχουν ασκούς με ασκοσπόρια. Το ωΐδιο του πλατάνου διαπιστώθηκε στην Κρήτη το 1981 στο Εργαστήριο Φυτοπαθολογικής Μυκητολογίας του Ινστιτούτου Προστασίας Φυτών Ηρακλείου (Ι.Π.Φ.Η.). Από το 1989 παρατηρούνται συνήθως κάθε χρόνο σοβαρές προσβολές ωϊδίου σε πλατάνους που αναπτύσσονται σε διάφορες περιοχές της Κρήτης, προκαλώντας φυλλόπτωση. Σοβαρή προσβολή ωϊδίου σημειώνεται συνήθως κάθε χρόνο στον αιωνόβιο πλάτανο του οικισμού Κρασίου, ο οποίος βρίσκεται στην κεντρική πλατεία. Οι ευνοϊκές καιρικές συνθήκες που επικρατούν στην περιοχή την εαρινή–καλοκαιρινή περίοδο έχουν συνήθως ως συνέπεια την αποφύλλωσή του. Ο εν λόγω πλάτανος έχει χαρακτηρισθεί Διατηρητέο Μνημείο της Φύσης με Προεδρικό Διάταγμα από 28/8/2011 (Φ.Ε.Κ. 247/29/9/2011). Για το λόγο αυτό απαιτείται η καταπολέμηση των ασθενειών και των εχθρών του να γίνεται βιολογικά. Λόγω των παραπάνω, από την άνοιξη του 2012 το Εργαστήριο Φυτοπαθολογικής Μυκητολογίας του Ι.Π.Φ.Η. ασχολείται με τη βιολογική αντιμετώπιση του ωϊδίου του πλατάνου, στα πλαίσια του ερευνητικού έργου με τίτλο «Μελέτη της βιολογικής φυτοπροστασίας του Μνημειακού πλατάνου της τοπικής Κοινότητας Κράσι Δήμου Χερσονήσου Ν. Ηρακλείου», που χρηματοδοτείται από το Δήμο Χερσονήσου, στον οποίο υπάγεται ο εν λόγω πλάτανος, με στόχο την πειραματική εφαρμογή και επιλογή των αποτελεσματικότερων βιολογικών σκευασμάτων. Το προαναφερθέν έργο περιλαμβάνει δύο φάσεις: Στην πρώτη φάση πραγματοποιήθηκαν προκαταρκτικές δοκιμές καταπολέμησης του ωϊδίου: α) σε τεχνητά μολυσμένα σπορόφυτα πλατάνου στο θερμοκήπιο και β) σε φυσικά μολυσμένους πλατάνους δεντροστοιχιών του Ηρακλείου, χρησιμοποιώντας διάφορα υλικά και βιολογικά σκευάσματα, φυσικής προέλευσης. Η μελέτη περιελάμβανε εφαρμογές στην κόμη με ψεκασμούς μέχρι απορροής, διαφόρων εμπορικών σκευασμάτων. Συμπερασματικά, διαπιστώθηκε από τα μέχρι τώρα αποτελέσματα των πειραμάτων ότι ένα φυσικό εκχύλισμα (ProAlexin–PNS) και ένα φυσικό άλας (διττανθρακικό νάτριο) έχουν ωϊδιοκτόνο δράση και αντιμετωπίζουν αποτελεσματικά το ωΐδιο του πλατάνου. Επιπροσθέτως, τα εν λόγω σκευάσματα προστατεύουν το περιβάλλον και την υγεία του ανθρώπου και συμβάλουν στην επαναφορά της διαταραγμένης βιολογικής ισορροπίας των οικοσυστημάτων από τη μακροχρόνια χρήση συνθετικών φυτοπροστατευτικών σκευασμάτων. Θα πρέπει να σημειωθεί ότι στα πειράματα αυτά διαπιστώθηκε, για πρώτη φορά διεθνώς, η αποτελεσματικότητα τριών φυσικής προέλευσης σκευασμάτων: διττανθρακικό νάτριο (Sodium bicarbonate), ProAlexin PNS και Frame 80 WP, το οποίο έχει δράση και εναντίον των ακάρεων (τετράνυχος). Όμως, για την κατάρτιση ενός έγκυρου προγράμματος βιολογικής καταπολέμησης της ασθένειας, το οποίο θα συνιστάται στο μέλλον, θεωρείται αναγκαία η συνέχιση των πειραμάτων στην δεύτερη φάση του έργου. Η δεύτερη φάση πραγματοποιήθηκε κατά την περίοδο Απριλίου–Οκτωβρίου 2013, που είχε εκπτυχθεί η νέα βλάστηση των πλατάνων και υπήρχε φύλλωμα με προσβολές του μύκητα. Τα πειράματα πραγματοποιήθηκαν τόσο σε τεχνητά μολυσμένα σπορόφυτα στο θερμοκήπιο όσο και σε φυσικά μολυσμένους πλατάνους δενδροστοιχιών και αλσυλλίων του Ηρακλείου καθώς και στο Μνημειακό πλάτανο της τοπικής Κοινότητας Κράσι και σε πλατάνους πλατειών παρακείμενων τοπικών Κοινοτήτων. Έγιναν εφαρμογές των επιλεχθέντων σκευασμάτων: διττανθρακικό νάτριο (0.5%), ProAlexin PNS (0.1%) και βρέξιμο θείο 80% WP, με στόχο την επιβεβαίωση και τεκμηρίωση των αποτελεσμάτων της πρώτης φάσης, τον καθορισμό της αλληλουχίας εφαρμογής τους, της άριστης δόσης, του μεσοδιαστήματος των εφαρμογών τους και τον προσδιορισμό της αποτελεσματικότητάς τους.