Μελέτη ειδών σφηκών στην περιοχή της Πλάκας του νομού Λασιθίου και η εκτίμηση της αποτελεσματικότητας τροφικών και φερομονικών ελκυστικών.

Abstract

Το θέμα της παρούσας πτυχιακής εργασίας είναι η μελέτη ειδών σφηκών στην περιοχή της Πλάκας του νομού Λασιθίου και η εκτίμηση της αποτελεσματικότητας τροφικών και φερομονικών ελκυστικών. Τα τροφικά ελκυστικά που αξιολογήθηκαν ήταν χυμός πορτοκαλιού και μπύρα. Οι παγίδες τοποθετήθηκαν μέσα σε μελισσοκομείο, με απώτερο σκοπό την αξιολόγηση των ελκυστικών ως προς τη δυνατότητα να παγιδεύσουν σφήκες, οι οποίες αποτελούν σημαντικό πρόβλημα για τις μέλισσες, ειδικά σε ξηροθερμικά περιβάλλοντα. Τα έντομα που βρέθηκαν στις παγίδες ανήκαν σε 4 τάξεις, Υμενόπτερα, Δίπτερα, Λεπιδόπτερα και Νευρόπτερα. Η αφθονότερη τάξη ήταν αυτή των Δίπτερων, τα Υμενόπτερα και Λεπιδόπτερα βρίσκονται στο ενδιάμεσο από άποψη πλήθους ατόμων, ενώ τα Νευρόπτερα είναι η τάξη με τη μικρότερη παγίδευση. Αναφορικά με τη διακύμανση των εντόμων, το πλήθος τους ήταν μεγαλύτερο στην αρχή από ότι στα μέσα του καλοκαιριού, αλλά και σε σχέση με το τέλος του πειράματος. Συγκρίνοντας τα τρία ελκυστικά μεταξύ τους, οι παγίδες μπύρα και ο χυμός δε παρουσίασαν ιδιαίτερες διαφορές μεταξύ τους αναφορικά με το κατά πόσο λειτουργεί η μια αποτελεσματικότερα από την άλλη απέναντι στους πληθυσμούς τόσο των εντόμων γενικά, όσο και συγκεκριμένα απέναντι στα είδη της οικογένειας Vespidae. Αντίθετα, η παγίδα με τη φερομόνη προσέλκυσε και παγίδευσε και μεγαλύτερους πληθυσμούς γενικά, αλλά και ειδικά αναφορικά με την τάξη των Υμενόπτερων. Οι παγίδες με τον χυμό και τη μπύρα, παγίδευσαν κυρίως Δίπτερα και Λεπιδόπτερα, ενώ η φερομονική κυρίως Υμενόπτερα, κάτι που ήταν αναμενόμενο αφού πρόκειται για φερομόνη προσέλκυσης σφηκών. Κοινό στοιχείο και για τα τρία ελκυστικά αποτελεί το γεγονός ότι απέναντι στη τάξη των Νευρόπτερων δεν εμφανίζουν μεγάλους αριθμούς παγιδευμένων εντόμων. Τα ¾ περίπου του συνόλου των Υμενοπτέρων μετρήθηκαν στη φερομονική παγίδα. Τα Δίπτερα ήταν μοιρασμένα στις 3 παγίδες, το οποίο σημαίνει ότι καταλήγουν τυχαία στις παγίδες. Για τα Λεπιδόπτερα, η φερομόνη προσελκύει περισσότερα άτομα από τον χυμό, ενώ η μπύρα δεν διαφέρει από τα άλλα δύο ελκυστικά. Στο πείραμα εμφανίστηκαν κατά φθίνουσα σειρά τα είδη Vespula germanica, Polistes dominulus, Vespa orientalis και Polistes gallicus. Η φερομονική παγίδα ήταν πολύ πιο αποτελεσματική από τα άλλα δύο ελκυστικά για τα είδη της οικογένειας Vespidae, συλλαμβάνοντας σχεδόν το 60% των εντόμων αυτών. Από την άλλη, στην παγίδα αυτή βρέθηκαν πολλές μέλισσες, περισσότερες σε αριθμό από τις σφήκες, ενώ στις παγίδες με τα τροφικά ελκυστικά οι μέλισσες ήταν πολύ λιγότερες. Γενικά, η φερομονική παγίδα ήταν ελκυστική για τις μέλισσες από την αρχή ως το τέλος των δειγματοληψιών, με αύξηση στα μέσα του πειράματος, περίοδο που δεν υπάρχουν πολλές πηγές τροφής διαθέσιμες στις μέλισσες και καταλήγουν να προσελκύονται από τη φερομόνη στην προσπάθεια να βρουν τροφή. Αν και η φερομονική παγίδα συλλαμβάνει περισσότερες μέλισσες από σφήκες, ο αριθμός δεν είναι σημαντικός, αν αναλογιστούμε το αναπαραγωγικό δυναμικό μιας βασίλισσας μελισσών. Από την άλλη, ο αριθμός των σφηκών που μετρήθηκαν συνολικά είναι μικρός, που σημαίνει ότι σαν μέσο μείωσης του πληθυσμού των σφηκών μέσα σε μελισσοκομεία είναι αναποτελεσματικό.

The present thesis aimed to study the efficiency of three attractants for wasps, two food attractants (orange juice and beer) and a pheromone. The experiment was conducted in Plaka, Lasithi prefecture during the summer months. Traps containing the attractants were placed in an apiary, where wasps are abundant and cause severe problems to honeybees, especially in low humid and warm environments. Captured insects belonged to four insect orders, Hymenoptera, Diptera, Lepidoptera and Neuroptera. Most records were from the Diptera, Hymenoptera and Lepidoptera had intermediate numbers, and Neuroptera were fewer. Insect numbers were higher at the beginning (early summer), and gradually reduced until the end of the experiment. The two food attractants did not differ regarding the number of insects or the diversity among the four orders. However, the pheromone attracted more insects in general, while also more Hymenopterans. The orange juice and the beer attracted mainly Diptera and Lepidoptera, while the pheromone mainly Hymenoptera. This was expected since the pheromone targets wasps. Common feature of all traps is the low numbers of Neuroptera trapped. Almost ¾ of all Hymenopteran insects were attracted by the pheromone. Dipteran species were present almost equally in all traps, which can be explained if we accept that they randomly entered the traps. Regarding Lepidoptera, the pheromone attracted higher numbers, while the two food attractants did not differ. The species of wasps that appeared in decreasing order were Vespula germanica, Polistes dominulus, Vespa orientalis and Polistes gallicus. The pheromone proved by far the most attractive regarding the Vespidae, trapping almost 60% of the total number. On the other hand, a high number of honeybees was also recorded, even more than wasps, while the numbers of honeybees in the food traps were very low. In general, the pheromone trap was the most attractive for honeybees throughout the experiment, with higher numbers in the middle of the summer. This can be explained if we consider that during late summer, food is very scarce for honeybees, and they end up in the traps trying to find food. Even though the pheromone traps more honeybees that wasps, this number is not significant if we consider the reproductive capacity of the honeybee queen. On the other hand, the total number of wasps was very low, making this attractant ineffective to reduce wasp population in apiaries.