Ψύχωση και ψυχοκοινωνική αποκατάσταση: ποιες είναι οι απόψεις των ειδικών;

Abstract

Οι ανθρώπινες ανάγκες αποτελούν μια σύνθετη έννοια, η οποία διαφέρει ως προς το ποιος τις προσδιορίζει. Σύμφωνα με την θεωρία του Α. Maslow (1943, 1954), η βασικότερη ανάγκη όλων είναι αυτή της επιβίωσης, δηλαδή, ότι κρατά τον άνθρωπο στη ζωή (τροφή, νερό, ύπνος κλπ), ενώ, για την κάλυψη μιας κατηγορίας αναγκών απαιτείται η πρότερη ικανοποίηση της αμέσως προηγούμενης κατηγορίας πχ για την κάλυψη των κοινωνικών αναγκών, απαιτείται η κάλυψη των αναγκών ασφαλείας. Η ψύχωση αποτελεί μια σειρά από συμπτώματα ψυχικών ασθενειών που στρεβλώνουν τον τρόπο που το άτομο αντιλαμβάνεται την πραγματικότητα έναντι των γύρω του (Doherty & Owen, 2014). Η ψυχοκοινωνική αποκατάσταση του ατόμου, δηλαδή, μία διαδικασία που προσφέρει ευκαιρίες ανεξαρτητοποίησης σε ψυχωτικούς ασθενείς με έκπτωση λειτουργικότητας μέσα στην κοινότητα συνδυάζοντας τη φαρμακευτική θεραπεία, την ψυχοθεραπεία και τις ψυχοκοινωνικές παρεμβάσεις (Μαδιανός, 2005). Η παρούσα εργασία στοχεύει στη μελέτη των απόψεων των επαγγελματιών ψυχικής υγείας για την υφιστάμενη κατάσταση της ψυχοκοινωνικής αποκατάστασης των ψυχωσικών ασθενών. Συγκεκριμένα, θα μελετηθούν οι ανάγκες, οι ευκαιρίες, τα προβλήματα και οι δυσκολίες της ψυχοκοινωνικής αποκατάστασης, η επίδραση του στίγματος στο άτομο και την οικογένεια καθώς και προτάσεις για το μέλλον. Τα αποτελέσματα έδειξαν ότι οι ανάγκες των ψυχωσικών ασθενών αφορούν κυρίως τις βιολογικές (τροφή, νερό, στέγη), τις κοινωνικές και τις ανάγκες ασφάλειας (φάρμακα, τήρηση προγράμματος). Αντίστοιχα, βρέθηκε πως οι σχέσεις ανάμεσα στα μέλη της οικογένειας και τα κοινωνικά δίκτυα συμβάλλουν ολιστικά στη στήριξη των ασθενών και συμβάλλουν θετικά στην ψυχοκοινωνική του αποκατάσταση. Όμως, το στίγμα φαίνεται πως αυξάνει τη βίωση συναισθημάτων όπως το άγχος, η ντροπή, η απελπισία/ απόγνωση και ο θυμός, τα οποία οδηγούν στην κοινωνική απομόνωση και τη μείωση της αυτοεκτίμησης του ασθενούς, ενώ, επιβαρύνει τις οικογένειες με τα στερεότυπα και τις προκαταλήψεις της κοινωνίας, με αποτέλεσμα οι ασθενείς να κλείνονται στον εαυτό τους, υιοθετούν απόψεις τρίτων και να αυτοστιγματίζονται. Έτσι, προτείνονται παρεμβάσεις όπως η δημιουργία κέντρων αποκατάστασης, η ανάπτυξη εκπαιδευτικών προγραμμάτων, η πρόσληψη ειδικών επαγγελματιών για την παροχή νέων υπηρεσιών, η διασύνδεση υπηρεσιών δημοσίου (συμπεριλαμβανομένων των ΟΤΑ) και ιδιωτικού τομέα για την υλοποίηση δράσεων ενημέρωσης και ευαισθητοποίησης.

Human needs are a complex concept, which differs by who is defining them. According to A. Maslow’s theory (1943, 1954), the most important need is survival. Survival includes the basic needs that keep us alive such as food, water, sleep, etc. In order to meet a category of needs, all prior categories must be satisfied. For example, to meet one’s social needs, security needs must be met first. Psychosis is a series of symptoms of mental illness that distort the way a person perceives reality in relation to those around him (Doherty & Owen, 2014). The psychosocial rehabilitation of the individual is a process that offers opportunities for independence in psychotic patients with reduced functionality within the community by combining drug therapy, psychotherapy and psychosocial interventions (Madianos, 2005). The present thesis aims to study the views of mental health professionals on the current state of psychosocial rehabilitation of psychotic patients. Specifically, the needs, opportunities, problems and difficulties of psychosocial rehabilitation, the effect of stigma on the individual and the family as well as suggestions for the future. The results indicated that the needs of psychotic patients mainly concern the biological (food, water, shelter), social and security needs (medicines, schedule). Respectively, it was found that the relations between the family members and the social networks contribute holistically to the support of the patients and contribute positively to their psychosocial rehabilitation. However, stigma seems to increase the experience of emotions such as anxiety, shame, despair and anger, which lead to social isolation and lower patient self-esteem, while burdening families with stereotypes and prejudices resulting in patients being closed to themselves, adopting the views of others and being stigmatized. Thus, interventions such as the establishment of rehabilitation centers, the development of training programs, the recruitment of specialists for the provision of new services, the interconnection of public services (including local authorities) and the private sector for the implementation of information and awareness actions are proposed.