Ο προσλαμβανόμενος επαγγελματικός ρόλος των σχολικών κοινωνικών λειτουργών και οι παράγοντες που τον επηρεάζουν.

Abstract

Η παρούσα πτυχιακή εργασία διερευνά τις αντιλήψεις ενός μικρού αριθμού Κοινωνικών Λειτουργών για τον επαγγελματικό τους ρόλο, καθώς και για τους παράγοντες οι οποίοι θεωρούν ότι τον επηρεάζουν. Για το εγχείρημα αυτό η έρευνα αντλεί τον θεωρητικό της προσανατολισμό από το πεδίο της Σχολικής Κοινωνικής Εργασίας και τον μεθοδολογικό της προσανατολισμό από την ποιοτική μέθοδο της Θεματικής Ανάλυσης. Από την επισκόπηση τόσο της σχετικής βιβλιογραφίας όσο και των συναφών ερευνών, διαπιστώνεται έλλειψη ποιοτικών ερευνών σχετικά με τις αντιλήψεις των Κοινωνικών Λειτουργών για το επάγγελμα της Κοινωνικής Εργασίας στον Ελλαδικό χώρο. Ωστόσο, η κατανόηση του τρόπου με τον οποίο αντιλαμβάνονται οι Κοινωνικοί Λειτουργοί τον ρόλο τους στις σχολικές μονάδες που υπηρετούν και τους παράγοντες που επιδρούν σε αυτόν, μπορεί να αποτελέσει ένα σημαντικό έναυσμα για την ενίσχυση του επαγγελματικού πεδίου της Σχολικής Κοινωνικής Εργασίας μέσα από τις απαιτούμενες κρατικές παρεμβάσεις. Ο λόγος των υποκειμένων οργανώθηκε γύρω από τους δύο κεντρικούς θεματικούς άξονες, του προσλαμβανόμενου επαγγελματικού τους ρόλου και των παραγόντων που τον επηρεάζουν. Ως προς τον πρώτο θεματικό άξονα, οι Κοινωνικοί Λειτουργοί του δείγματος αναφέρθηκαν στη σημασία και την ποικιλότητα του επαγγέλματος του Σχολικού Κοινωνικού Λειτουργού, καθώς και στον ρόλο του Κοινωνικού Λειτουργού ως μέλος της Ε.Δ.Υ. Ως προς τον δεύτερο θεματικό άξονα, οι Κοινωνικοί Λειτουργοί του δείγματος αναφέρθηκαν στον παράγοντα της συνεργασίας με τους φορείς, το προσωπικό και τους εξυπηρετούμενους, στις ικανότητες και τις δεξιότητες που διαθέτουν οι Κοινωνικοί Λειτουργοί, στην υποστήριξη προς και την ανατροφοδότηση από τους εξυπηρετούμενους, στις εργασιακές συνθήκες, στη διαχείριση συχνών και σοβαρών περιστατικών, στην επαγγελματική εξουθένωση και, τέλος, στην ανάγκη για αλλαγές στον ρόλο και το επάγγελμα του Σχολικού Κοινωνικού Λειτουργού. Τα σημαντικότερα ευρήματα της έρευνας καταδεικνύουν ότι κάποιοι Κοινωνικοί Λειτουργοί έχουν βιώσει και κάποιοι δεν έχουν βιώσει επαγγελματική εξουθένωση και ότι την αντιλαμβάνονται ως ψυχο-συναισθηματική επιβάρυνση του επαγγελματία. Ταυτόχρονα, θεωρούν ότι αυτή προκαλείται κυρίως από εξωγενείς παράγοντες και πως η Εποπτεία αποτελεί ένα σημαντικό μέσο για την πρόληψη και τη μείωσή της. Επιπρόσθετα, τα ευρήματα επιβεβαιώνουν την επίδραση της συχνότητας και της σοβαρότητας των περιστατικών στην απόδοσή των επαγγελματιών, καθώς και την αρνητική επίδραση της συνεχούς εναλλαγής σχολικού περιβάλλοντος στην επαγγελματική τους απόδοση. Ωστόσο, δεν εντοπίστηκε σχέση ανάμεσα στο είδος του σχολείου και στην εκδήλωση της επαγγελματικής εξουθένωσης, ούτε ανάμεσα στη γεωγραφική θέση των σχολείων και στις κοινωνικο-οικονομικο-πολιτισμικές συνθήκες και στην αύξηση και τη σημαντικότητα των περιστατικών που αντιμετωπίζουν οι Κοινωνικοί Λειτουργοί. Συμπερασματικά, η έρευνα επιβεβαιώνει το φαινόμενο της «από-εξειδίκευσης» της Κοινωνικής Εργασίας και των επισφαλών συνθηκών εργασίας που εντοπίζονται στο επάγγελμα του Σχολικού Κοινωνικού Λειτουργού στην Ελλάδα.

This thesis investigates the perceptions of a short number of Social Workers about their professional role, thus the factors which they think that affect it. For this project, the study draws its theoretical orientation upon the field of School Social Work and its methodological orientation upon the qualitative method of Thematic Analysis. From the overview of both related bibliography and pertinent studies is ascertained the lack of qualitative studies in regards to the perceptions of Social Workers about the profession of Social Work in the Hellenic era. However, the understanding of the way, whereby the Social Workers realize their role at the school units that they work and the factors that affect it, could be a significant spark for supporting the professional field of School Social Work through the necessary state interventions. The discourse of the subjects was organized around the two central thematic axes, of their perceived professional role and the factors affecting it. As for the first thematic axis, the Social Workers of the sample referred to the importance and variety of their profession as School Social Workers, and also to the purpose of the Social Worker as a member of the ISC. As for the second thematic axis, the Social Workers of the sample referred to the factor of cooperating with the entities, the personnel and the recipients of their services, the abilities and the skills which the Social Workers possess, the support to and the feedback from the recipients of their services, the working conditions, the management of frequent and serious incidents, the professional exhaustion, and, lastly, the need for changes to the purpose and the profession of the School Social Worker. The most important findings of the research demonstrate that some Social Workers have experienced professional burnout and some have not, and that they perceive it as a psychoemotional burden of the professional. At the same time, they consider that this is caused mainly by external factors and that the Supervision is an important means to its prevention and decrease. In addition, the results confirm the effect of the frequency and severity of the incidents on the performance of the professionals, as well as the negative effect of the continuous change of school environment on their professional performance. However, no relation was found between the type of school and the occurrence of professional burnout, neither between the geographical location of the schools and the socio-economic-cultural conditions and the increase and importance of the incidents which the Social Workers face. In conclusion, the study confirms the phenomenon of “de-specialization” of Social Work, and the precarious work conditions that are found in the profession of the School Social Worker in Greece.